Brief aan de huichelaars die het racisme voeden - Charb
“Ik sterf liever rechtop dan dat ik moet leven op mijn knieën,” zei Charb. Dat waren geen loze woorden. Charb is dood. Op 7 januari 2015 werd Stéphane Charbonnier alias Charb, hoofdredacteur van het satirisch weekblad Charlie Hebdo door twee moslims vermoord in het door de politie zwak bewaakte redactiekantoor. Nog elf anderen werden bij deze aanslag gedood. Twee dagen voor zijn dood leverde Charb het manuscript voor zijn boek in bij zijn uitgever. Het boek is er, maar de auteur niet meer. Het boek heeft de vorm van een brief, maar die is, in tegenstelling tot wat je zou verwachten, niet gericht aan moslims. Zijn brief is gericht aan wie hij noemt de huichelaars: de westerse intellectuelen die ervoor pleiten om de islam te ontzien van kritiek. Waar Charb spreekt over huichelaars; spreken de Denen Pittelkow en Jespersen over naïvisten in hun boek Islamisten en naïvisten (2007).
De dreiging met geweld en het toepassen van geweld door moslimfanaten werkt: de vrijheid van meningsuiting heeft averij opgelopen. De vrijheid van meningsuiting is het fundament van de liberale democratische rechtstaat, de open samenleving. En die vrijheid van meningsuiting wordt dubbel bedreigd, enerzijds door de moslims, maar anderzijds door de naïvisten en huichelaars die zwichten voor de dreiging en bereid zijn om de vrijheid van meningsuiting te beperken wanneer het om de islam gaat. De Canadees-Amerikaanse schrijver Adam Gopnik schrijft in het voorwoord: “Er gaapt een enorme kloof tussen een belediging en een bedreiging, en zo moeilijk is het niet om ze van elkaar te onderscheiden. In een open samenleving moeten we allemaal weleens een belediging slikken.”
Dat is, zoals ik al eens elders betoogd heb (in mijn boek Beter weten. Filosofie van het ecohumanisme) de kern: beledigen mag; bedreigen mag niet. Dit is zo belangrijk en wordt zo vaak verkeerd begrepen dat ik Gopnik citeer met nogmaals dezelfde boodschap: “[…] zeggen dat iemands godsdienst belachelijk is, is wat anders – waarneembaar, meetbaar, significant anders – dan zeggen dat een bepaalde groep uitgeroeid moet worden. Iemands profeet bespotten is heel wat anders dan hem persoonlijk bedreigen. Blasfemie is spot die op een ideologie is gericht; haat zaaien moedigt aan tot geweld tegen individuen. […] Het betekent het einde van de vrije beschaving als kritiek op ideeën wordt vervangen door aanvallen op mensen.” Is het einde van de vrije samenleving gekomen?
Het satirisch cartoon weekblad Charlie Hebdo is een links atheïstisch-anarchistisch en communistisch bolwerk dat met bijtende spotprenten van alles en nog wat op de korrel neemt: politici, religies en ideologieën. Het blad wordt regelmatig aangeklaagd voor smaad en belediging. Er is echter een groot verschil met de reactie van de boze christenen, politici, Joden en dergelijke enerzijds en de reactie van de oververhitte moslims anderzijds. De moslimfanaten dreigen met geweld en laten het er niet bij. Charb ontvangt doodsdreigingen. Op een nacht in 2011 wordt er een brandbom bij de redactie naar binnen gegooid waardoor er veel brandschade is. Het kantoor van Charlie Hebdo krijgt daarna extra beveiliging. Maar blijkbaar niet genoeg.
De wrede terreuraanslag van 7 januari 2015 zaait angst. Iedereen die de islam bekritiseert, en vooral de cartoonisten, zullen zich wel twee keer bedenken voor ze Mohammed tekenen en ze het risico om vermoord te worden, op de hals willen halen. Ook niet-cartoonisten lopen risico. Ayaan Hirsi Ali, politica, feministe wordt met de dood bedreigd vanwege haar Islamkritiek en haar afvalligheid. Politicus Geert Wilders staat al meer dan tien jaar onder permanente bewaking omdat zijn leven niet veilig is door dreiging van moslims vanwege zijn kritiek op de islam. In 2004 werd filmmaker Theo van Gogh door een moslim op een gruwelijke wijze vermoord. En dan wordt er opgemerkt dat deze criticasters extreem zijn. Dat is de wereld op zijn kop! Het zijn moslims die de Koran letterlijk nemen die dreigen met geweld en bereid zijn geweld te gebruiken. De terreurdreiging van moslims is extreem gevaarlijk.
Charb schrijft: “Ik zou voor de grap een keer alle dreigbrieven moeten publiceren die ik bij Charlie Hebdo van katholieke fascisten en moslimfascisten heb ontvangen.” Ik denk dat dat goed is als dat zou gebeuren! Niet geanonimiseerd! Er is al een fascinerend boek met (doods)dreigingen: Dearest Tinkebell (2009) waarin kunstenares Tinkebell de dreigmails publiceerde met gegevens van de afzenders (zoals naam, adres, foto’s, kaart met huislocatie, telefoonnummer) van degenen die ze ontving toen zij haar eigen zieke kat had gedood en er een handtas van had gemaakt.
Charb is een intellectueel (en dus een atheïst). Hij moet niks hebben van welke religie dan ook: “Je moet wel heel naïef zijn om de teksten die aan de basis van alle grote godsdiensten liggen letterlijk te nemen, en volkomen gestoord om thuis na te willen doen wat ze verkondigen. Kortom, het probleem is niet de Koran of de Bijbel, slaapverwekkende, onsamenhangende en slecht geschreven romans, maar de gelovige die de Koran of de Bijbel leest zoals iemand de gebruiksaanwijzing leest voor het in elkaar zetten van een Ikea kast.” In het laatste hoofdstuk daagt Charb mensen uit om atheïsten te beschimpen zoals Charlie Hebdo religies beschimpt. Ikzelf zou heel benieuwd zijn naar cartoons die het niet bestaan van god hekelen en bespotten. Atheïsten hebben geen heilige huisjes waar tegen getrapt kan worden. Of toch? Het enige ‘heilige huisje’ van liberale atheïsten (en in het westen zijn de meeste atheïsten liberaal) is de vrijheid van het individu. Maar ook daar mag best mee gespot worden.
Charb is vooral boos en teleurgesteld dat linkse intellectuelen – waar hij zelf toe behoorde – geneigd zijn de kant van de moslimfanaten te kiezen. Hij trekt fel van leer tegen diegenen die menen dat islamkritiek racisme is. Hij meent dat de overheid alle mensen gelijk moet behandelen en de mensen als burgers moet behandelen, onafhankelijk van de religie of levensovertuiging die een burger heeft. Charb betreurt het dat moslims als moslim worden aangesproken door de politiek. Hij is een linkse egalitarist en tegen elke vorm van discriminatie. Zijn laatste woorden in de brief, en in zijn leven, luiden dan ook: “Geen enkel geval van discriminatie is erger of minder erg dan een ander.”
In de kakofonie in de nasleep van de terreuraanslagen in Parijs sneeuwt de boodschap, datgene waar Charlie Hebdo voor staat, onder. Het tijdschrift staat voor de kernwaarden van de Franse republiek: vrijheid, gelijkheid, broederschap. De scherpe cartoons zijn een kritiek op paternalisme. De boodschap van Charlie Hebdo is positief. De redactie komt op voor de slachtoffers van onderdrukking, inclusief immigranten, inclusief moslims! Charlie Hebdo, onder het mom van het ideaal van broederschap, bekritiseert en bespot ook rechtse partijen als die van Marine Le Pen (ook daar zijn rechtszaken over geweest – rechtszaken zijn prima, want die vallen binnen de rechtsorde, al vind ik het wel kinderachtig.)
De tweede terreuraanslag in Parijs in november 2015 laat zien dat de moslimterroristen het gemunt hebben op de open samenleving an sich. Het gaat hen niet alleen om de cartoons of om islamkritiek, maar om de vrije samenleving als geheel. De naïvisten moeten dat eens goed in hun oren knopen. Tenzij – het is de wereld op z’n kop, maar ik hoor het hen al zeggen – tenzij zij zeggen dat ook die aanslagen het gevolg zijn van de westerse houding ten opzichte van de islam: de ‘eigen schuld, dikke bult-theorie’. Maar zo idioot kan toch niemand zijn? De aanslagen in november in Parijs op uitgaanspubliek laten zien dat het de terroristen gaat om een levensstijl, de westerse vrije levensstijl.
Het is vanuit een humanistische levensvisie onbegrijpelijk dat je mensen gaat vermoorden en jezelf erbij omdat je het niet met hun levensstijl eens bent zonder dat die levensstijl slachtoffers maakt. Dat de islam in staat is mannen aan te zetten tot en inspiratie geeft om zulke monsters te worden, laat zien dat er iets fundamenteels mis is met de islam. Niet alleen met een radicale islam, maar met de islam in het geheel. Dit is wat er in Soera 9 staat: “En dood hen, waar je hen ook ontmoet en drijft hen uit, vanwaar zij u hebben uitgedreven; want vervolging is erger dan doden.” De moslimterroristen kan in ieder geval niet verweten worden dat zij niet doen wat in de Koran staat.
Charb wist dat hij gevaar liep. Toch zwichtte hij en de redactie niet voor de geweldsdreigingen. Wij moeten goed beseffen hoe mooi het is om in een vrije samenleving te leven waarin de vrijheid centraal staat. En hoe verschrikkelijk het is om in een totalitaire samenleving te leven. Een samenleving die de moslimfanaten voor ogen staat. Een land waar de islam de macht heeft, is een slachtoffer samenleving, ook voor vele moslims zelf. De terreur en de dreigingen doen beseffen dat er ook in ons midden vijanden van de open samenleving zijn. Dat wij de moeizaam verworven vrijheden moeten koesteren, bewaken en er desnoods voor moeten strijden. Charb stierf, trouw aan zijn idealen. Idealen die de grondslag zijn voor het vrije westen, de open samenleving.
Charb, Brief aan de huichelaars die het racisme voeden, met een voorwoord van Adam Gopnik, Lebowski Publishers, Amsterdam, 2015, vertaald uit het Frans door Gertrud Maes en Martine Woudt, 87 pgs.
Recensie door Floris van den Berg
De recensent is schrijver van onder meer Hoe komen we van religie af? en Beter weten. Filosofie van het ecohumanisme.
