All in Opinie
Ik ontken geenszins dat utilitaristisch denken vaak zijn nut heeft bij het nemen van concrete morele beslissingen, en dat het zijn verdienste in de geschiedenis heeft bewezen (hoewel de keerzijde ervan – hedonisme, culturele degeneratie, egocentrisme, hyperindividualisme, enz. – niet genegeerd mag worden). Maar het is een feit dat utilitaristische morele redeneringen op een gegeven moment botsen op een intuïtieve grens.
Het gevolg van het accepteren, of op zijn minst tolereren, van zogenaamde goddelijke bepalingen, is dat predikers van vrouwenbesnijdenis vrij rondlopen onder het mom van godsdienstvrijheid, een soort erkende, sociaal aanvaarde vorm van krankzinnigheid. Maar ook, en dat is nog erger, dat ze gesubsidieerd worden en een forum krijgen op televisie. Uitzendingen waarin hen nooit eens wordt gezegd: “U bent ziek in uw hoofd mijnheer” en waarin niemand ooit een dokter belt.
Secularisering is geen onvermijdelijke noch logische uitkomst van de moderniteit. De moderniteit leidt niet onherroepelijk tot een secularisering, noch in de Atlantische zone, noch in de rest van de wereld. Secularisering is een specifieke gedaante van de hedendaagse tijd die zijn hoogtepunt kende in ‘het Westen’ in de tweede helft van de 20ste eeuw (maar nergens anders) en in de 21ste eeuw weer op haar retour is.
Onlangs gingen de Nederlander Sid Lukkassen en de Vlaming Maarten Boudry met elkaar in debat over de toekomst van ons Avondland. Hieruit bleek een fundamenteel verschillende kijk op de huidige politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen, een eerder pessimistische visie als een hedendaagse versie van Oswald Spenglers Ondergang van het Avondland enerzijds, en een eerder optimistische visie aansluitend op Karl Poppers geloof in de veerkracht van de liberale democratie en de open samenleving. Beide jonge intellectuelen besloten daarop om deze visies kritisch tegen het daglicht te houden. Het resultaat is geen klassiek woordenspel tussen links en rechts, maar een diepgaande filosofische analyse van de huidige tijdsgeest, een botsing tussen conservatisme en progressisme, een intellectueel debat op het scherp van de snee over het belang van tradities en de noodzaak tot verandering.
Het utilitarisme was als denkbeweging een cruciale motor voor de morele vooruitgang die de voorbije 200 jaar is geboekt. Door menselijk geluk centraal te stellen kwamen allerlei barbaarse tradities als foltering, gruwelijke straffen, openbare executies en slavernij zwaar in diskrediet. De eenvoud van de theorie was haar kracht. Hierdoor was haar invloed op de maatschappij in eerste instantie groter dan de kantiaanse ethiek. Het utilitarisme vormde een belangrijke basis voor het klassieke liberalisme.
Met deze nieuwsbrief sluit Liberales het werkjaar 2017-2018 af. We danken al onze sympathisanten, recensenten, opiniemakers en lezers. Mijn bijzondere dank gaat naar het Liberaal Archief voor hun medewerking en de mogelijkheid die Liberales krijgt om van hun faciliteiten gebruik te maken. We doen een oproep tot alle liberaal geïnspireerde vrouwen en mannen om zich te engageren voor het liberalisme en voor Liberales. Stel u kandidaat als kernlid van onze onafhankelijke denktank.
Velen in liberale hoek zullen zich wellicht opgelucht voelen dat Italië geen Eurokritische regering zal krijgen. Anderen zullen de huidige ontwikkelingen zelfs toejuichen. Maar beide gevoelens zijn hier uiterst misplaatst. Juist voor diegene die zichzelf als pro-Europees zien. En al helemaal voor liberaal-democraten. Want de ontwikkelingen die we nu in Italië plaats zien vinden kunnen we kenschetsen als een uiting van wat de Amerikaanse denker Yascha Mounk definieert als ondemocratisch liberalisme.
Dat de jaarlijks meer dan 973 miljoen Europese passagiersvluchten ons milieu zwaar verontreinigen, staat buiten kijf. Alleen verwacht ik van de politiek meer dan taksen om dit probleem op te lossen. Want van naderbij bekeken, is er veel meer aan de hand dan een prijzenslag tussen luchtvaartmaatschappijen. Googelen naar treintickets leverde me, buiten een reis in de tijd, niet veel verplaatsing op. Er zijn dus naast dat verdomde vliegen niet veel andere opties.
De milieudruk ligt nu al veel te hoog. Naast minder en andere consumptie is ook een daling van het aantal aardbewoners nodig. Deze drie factoren worden nog steeds te weinig politiek vertaald. Het is alsof men denkt in een eeuwige incubatietijd te zijn en dat het vallen van het zwaard van Damocles eeuwig kan worden uitgesteld. Wanneer men het bevolkingsprobleem niet aanpakt en wanneer de bevolkingstoename onverminderd doorgaat, dan pleegt deze generatie op collectief niveau schuldig verzuim ten aanzien van de volgende generatie.
Ze ligt in het hart van Brussel tussen de monumenten van het Jubelpark en de mastodonten van de Europese instellingen. Ik heb het over de Grote Moskee, waarvan de financiering, de taal en het didactische programma aan onze controle ontsnappen. Een salafistische imam houdt er toespraken die lijnrecht indruisen tegen onze wetten en Europese waarden, en probeert op die manier jongeren te indoctrineren. Nu en dan wordt er een nieuwsitem aan gewijd, daarna wordt alles weer bedolven onder het stof van de tijd.
De economische achteruitgang van Italië wordt in de schoenen gestoken van de politieke en economische elite die door en door corrupt is en alleen aan zijn eigen welzijn heeft gedacht. Maar voor vele Italianen gaat het Europese beleid ook niet vrijuit. Vele kiezers van Lega Nord en Cinque Stelle staan vijandig t.a.v. Europa. De verstikkende budgettaire regels die worden opgelegd aan de lidstaten van de Eurozone worden door deze kiezers als ketens ervaren die de economische heropleving onmogelijk maken.
In 1956 werd de Hongaarse volksopstand tegen het Stalinisme bloedig neergeslagen. De Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov gaf toe dat het regime onder Stalin gruwelijk en moorddadig was geweest; ondertussen floreerde in het Westen het kapitalisme – elke hoop op een arbeidersrevolutie was verdwenen. Als gevolg hiervan reageerde het Westers marxisme met scepticisme als intellectueel wapen. Alles werd gerelativeerd zodat er een dikke mist ontstond: daaronder zou de ravage voor de buitenwereld minder zichtbaar zijn, terwijl academisch links de schade taxeerde en een nieuwe strategie uitkiende.
Veel debatten over de multiculturele samenleving worden gekaderd binnen en beslecht door het rechtstatelijke kader, maar die discussies (die dan meestal gaan over wat die principes nu precies voor deze of gene context betekenen) leiden de aandacht af van wat eigenlijk echt op het spel staat, nl. de vraag hoeveel diversiteit een samenleving aankan. De ‘multiculturele malaise’ heeft wellicht in de eerste plaats te maken met de vraag of de liberale rechtsprincipes niet dermate veel van een samenleving vragen dat ze op termijn corrosief wordt.
Deze week aanhoorde ik een getuigenis over een achtjarig kindje dat op school gepest werd, omwille van het feit dat één van zijn ouders transgender is. Dit is geen alleenstaand geval, een ontzettend hoog aantal jongeren voelt zich niet goed op school omwille van hun geaardheid. Teveel jongeren die met hun homo- of biseksualiteit worstelen, durven nog steeds te weinig uit de kast komen, zichzelf te zijn en ze verstoppen hun geaardheid. Voor deze jongeren is de moeilijke adolescentieperiode nog een pak lastiger.
Zoals dit artikel aantoont, is de massale uitbreiding van de Unie geen budgettair succes te noemen. Hier komen we ook bij het kernpunt van de EU mislukking van deze eeuw: teveel lidstaten zijn toegelaten tot de EU, die er economisch-financieel niet klaar voor waren/zijn en enkel geïnteresseerd zijn in de Europese gelden. Zodoende moet er een duidelijkere financiering komen die minder de nadruk legt op subsidiestromen, maar op echte Europese uitdagingen.
Juist het abrahamistische principe van ‘God boven de moraal’, vormt de kern van het huidige theoterrorisme. Zoals Mohammed B. die Theo Van Gogh vermoordde, de gebroeders Kouachi die in naam van God de redactieleden van Charlie Hebdo hebben gedood, en de vele andere aanslagplegers van de voorbije jaren. In ons boek In Naam van God geven we daar talloze voorbeelden van. Het zijn geen daders die ‘verward’ waren of zijn, maar gelovigen die vanuit hun oogpunt een ‘rationeel goede’ daad stellen.
Het voorbije jaar werden kleurrijke debatten gevoerd rond de oorzaken van de huidige politieke malaise. De verkiezing van Trump als 45ste president van de Verenigde Staten bracht deze discussie naar de populaire pers. Een terugkerend thema is de invloed van postmodernisme op de nieuwe post-truth stijl van het politieke debat. Ook in de Vlaamse pers waren de postmodernisten het onderwerp van kritiek en repliek. Kan men een lijn trekken van deze groep intellectuelen uit de vorige eeuw naar Trump, Farage en Le Pen?
