Beknopte, persoonlijke evaluatie van leven en werk van eco-filosoof Ullrich Melle - Stef Hublou

Naar aanleiding van het interview met Melle in de AardeWerk Nieuwsbrief van 29 juni 2020 geef ik graag een beknopte blik op leven en werken van prof. Em. Ullrich Melle als geëngageerde ecologische filosoof van de KU Leuven (HIW)

De geleerde heeft mij persoonlijk geïnspireerd tijdens lezingen aan de KU Leuven, tussen 1986 en 2006. Twee of drie van de bekende "zomerweken" die hij gaf, op locatie in de Ardennen of in Vlaamse bezinningshuizen zoals de Hoge Rielen, heb ik als aandachtige deelnemer en toeschouwer de debatten gevolgd. In het betreffende interview in de Nieuwsbrief van AardeWerk is Melle vrij somber. Zowel over de toekomst van de mensheid, die hij "apocalyptisch" blijft zien. Als over de invloed die hij zelf heeft kunnen uitoefenen op een meer groene en sobere samenleving. Het is opvallend hoe de organisatie die Melle heeft bezield, door ongelofelijk veel fases van onenigheid en blijvend zoeken naar de goede vorm en de inhoud is gegaan. De relatie met de groene partij, eerst Agalev, later Groen, is meestal moeilijk en afstandelijk verlopen. Met Oikos, de denktank voor sociaal-ecologische verandering, is er zo goed als geen interactie of samenwerking.

Als ik een persoonlijke kijk mag geven, op leven en werken van Ullrich Melle, dan zou die er als volgt uit zien. Zoals geldt voor vele denkers en observatoren van hun tijden is Ullrich’s kijk sterk gekleurd door het mensbeeld uit zijn kindertijd. Hij groeide op onder de donkere wolken van de industriële schouwen, waar de mannen ruw omgingen met hun  vrouwen. Deze negatieve insteek is Melle kennelijk blijven kenmerken en achtervolgen. Hij kan model staan voor “de groene onheilsprofeet”. Op zijn manier was hij welmenend, geleerd en genereus. Maar Melle valt te veel onder de vaak geformuleerde kritiek op ecologische wereldverbeteraars, dat ze niet veel positiefs in de aanbieding hebben. Zijn verhaal bevatte te weinig hoop, positieve Droom.

Een verhaal over precariteit als spil voor een goede samenleving kan niet aanslaan. Terug naar de armoede, mijnheer? Ik zeg niet dat in de levenswijze van de oudste volkeren niet veel goeds kan schuilen: zeer sober leven, met weinig comfort, strijdbaar, solidair, sociaal, warm en in nauw contact met de huisdieren en de wilde dieren in het slechts licht bezoedelde landschap: het lijkt ook mij een degelijke inspiratiebron op weg naar een goede, duurzamere toekomst. Maar vaak kreeg ik de indruk dat Melle boven zijn gewicht bokste. Hij leek te lijden onder zijn boodschap, kwam levenslust te kort om het goed & met succes te doen, om er zelf genoegen aan te beleven. Melle leed daarom allicht jarenlang aan psycho-somatische pijnen.

Wat blijft er uiteindelijk nog over van de maatschappij-verbeterende kracht en misschien zelfs van de filosofische waarde van een Profetische Stem als je zelf, zoals Melle aangeeft in het recente interview, al lange tijd en tot op vandaag pessimistisch bent en de toekomst “op apocalyptische wijze” ziet? Persoonlijk tracht ik mijn twijfels en angsten zoveel mogelijk in petto te houden en pas naar buiten te treden nadat ik een mooie uitweg, een positief perspectief, een hoopvolle wending heb gezien en gegeven aan een problematiek of vraagstuk.

Tragischer dan de Aarde

Ullrich vertelde ons dat, zoals dit in veel families gebeurt, een foutje geslopen is in zijn voornaam, toen een aangeschoten oom na de babyborrel naar de burgerlijke stand trok om de nodige formele verrichtingen te doen. Ik zou de man natuurlijk onrecht doen als ik stelde dat het toen allemaal is beginnen fout lopen. Ik zou dan overigens ook mijzelf onrecht doen, want het heeft er alle schijn van dat mijn passie voor de jacht, vorm gegeven in studie, publicaties én in een persoonlijk traject als jager op klein en groot wild, Melle op het spoor van studie van het fenomeen heeft gezet. Met als mooi gevolg dat een student, Kowalski van naam, over de jagende mens heeft gedoctoreerd bij de eco-filosoof van Leuven, de wereldbibliotheek een interessant filosofisch boek over de jacht heeft geschonken in de wereldtaal bij uitstek, en vervolgens een leerstoel over Jacht is gaan bekleden aan de Universiteit van Edmonton, Canada.

Toch lijkt Melle een lichtjes tragische figuur. Ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat er veel kans is dat het lot van de wereld minder dramatisch zal uitvallen dan hij vreest. Misschien wordt het lot van de mensheid wel echt tof en mooi en nog beter dan vandaag. Dat zal dan te danken zijn aan mensen als Greta en Anuna en duizenden anderen, jong en oud, geleerd en minder gestudeerd, soms louter bezield volgens een fijn innerlijk kompas. Mensen in elk geval die zich minder laten leiden door hun boze dromen, en meer door positieve passies en interesses.

Gerateerde profeet?

In mijn visie heeft Melle de fout gemaakt te zondigen tegen de meesterlijk-speelse uitdrukking, het advies aan elke profeet, waar hijzelf de geestelijke vader is van geweest. In mijn woorden klinkt het aldus:

"Als je wil dat de mensen een boot bouwen, moet je niet over de komende zondvloed spreken of over werktuigen en bouwtekeningen. Je moet hen een mooi verhaal over de zee vertellen"

Stef Hublou Solfrian