Kursk - Thomas Vinterberg

In 2000 zinkt de Russische nucleaire onderzeeër Kursk na een explosie naar de bodem van de ijzige Barentszzee. Aan boord weten 23 matrozen zich in veiligheid te brengen in een onbeschadigd compartiment en zet commandant Mikhail Kalekov alles op alles om hen te redden. Ondertussen stuiten zijn vrouw en de andere wanhopige familieleden aan wal op een muur van politiek stilzwijgen. Hoewel de Russische marine er met haar verouderde materiaal niet in slaagt de mannen te bevrijden, wordt alle buitenlandse hulp afgehouden. Kostbare tijd gaat verloren terwijl de Russische autoriteiten maar niet kunnen kiezen tussen hun nationale trots en het leven van hun landgenoten. 

11 november 1918 – Dirk Verhofstadt

“Ik heb de grote massa-ideologieën onder mijn ogen zien groeien en zich verspreiden, het fascisme in Italië, het bolsjewisme in Rusland en bovenal die oerpest, het nationalisme, dat de bloei van onze Europese cultuur heeft vergiftigd,” schreef Stefan Zweig. Liberalen keren zich tegen het provincialisme van nationalisten die opkomen voor een monoculturele samenleving waarin de meervoudige identiteit van de inwoners plaats moet maken voor de mythe van de eenvormige identiteit. Liberalen moeten, tegen de huidige tijdsgeest in, kosmopolitisch blijven.

Onderwijs als een goeddraaiende schertsvertoning - Rudi Collijs

Onderwijs is de grootste en meest democratische motor achter de sociale mobiliteit. Alleen moeten we af van het ijdele streven naar een voor iedereen, liefst dan nog makkelijk, te halen onderwijslat. Wil die lat nog een lat zijn, dan zal men ze moeten leggen waar ze thuishoort, namelijk op een uitdagend niveau waar bijzondere talenten en capaciteiten ongeremd tot ontplooiing kunnen komen. In een humane samenleving is er geen enkele oneer aan het niet behalen van het hoogst haalbare, in een inhumane samenleving is zoiets geen optie.

De onfatoenlijken - Jan Antonissen

Er zijn al talrijke pogingen ondernomen om beter te begrijpen waarom niet alleen in Europa maar ook in het Verenigd Koninkrijk (zie de Brexit) en de Verenigde Staten (zie de verkiezing van Donald Trump tot president) het populisme recent zo’n opgang heeft gemaakt. Liever dan een zoveelste ‘intellectuele’ analyse te maken, heeft de auteur – zonder stelling te nemen voor of tegen wat zijn gesprekspartners hem vertelden – er voor gekozen te gaan praten met een aantal ‘populistische’ mensen. Recensie door Jan Antonissen.

Morele illusies - Stijn Bruers

Ik geef een voorbeeld van Bruers innovatieve, scherpe, glasheldere en originele denken. Liberalen betogen dat je alles mag doen zolang je anderen maar geen schade berokkent. Hier stemt Bruers mee in (al noemt hij zich (nog) geen liberaal). Maar, zo betoogt hij, jouw individualiteit verandert door de tijd heen. Jij bent nu een heel ander persoon dan toen jij een kleuter was. Dat betekent dat als je nu acties onderneemt die op de lange duur schadelijk zijn, jij die andere persoon die jij zelf bent, schaadt. Recensie door Floris van den Berg.

Palmyra, de onvervangbare schat - Paul Veyne

Paul Veyne richt zijn pijlen in de eerste plaats op de intolerantie en de vernietigingsdrang van IS, maar vergeet daarbij te vermelden dat de vroegchristenen uit de 4e eeuw precies dezelfde intolerantie en iconoclastische dadendrang aan de dag legden De christelijke religieuze dominantie, met zijn uitwassen van Jodenvervolging, heksenvervolging, religieuze oorlogen, boekverbrandingen, inquisitie, censuur en zelfcensuur, heeft in het Westen standgehouden tot het einde van de 18e eeuw. Recensie door Rik Hemmerijckx.

Cold War - Pawel Pawlikowski

In zijn zoektocht naar jonge artiesten om een ensemble op te zetten dat Poolse folklore opvoert, valt het oog van muzikant Wiktor op de jonge en vrijgevochten Zula. De twee voelen zich direct tot elkaar aangetrokken, maar lijken voortdurend op de vlucht tussen oost en west. Ze kunnen niet zonder maar ook niet met elkaar. Al snel ontstaat een gepassioneerde romance, die wordt bemoeilijkt door de politiek en andere tegenslagen. Dit meeslepend liefdesverhaal, gedraaid in zwart-wit, speelt zich af in Polen ten tijde van de Koude Oorlog.

Floris van den Berg, atheïst van het jaar 2018

De Nederlandse filosoof Floris van den Berg werd door het Atheïstisch Verbond in Nederland uitgeroepen tot atheïst van het jaar 2018. Van den Berg is auteur van een reeks boeken over secularisme, atheïsme, dierenethiek, veganisme en milieufilosofie. Dit jaar verscheen zijn boek De Olijke Atheïst. Filosoferen over de waan van religie (uitgeverij Houtekiet). Floris van den Berg staat hier links op de foto naast Frank Müller, de voorzitter van het Atheïstisch Verbond (foto van René van Elst)

Foto van René van Elst.

Seks en leugens in de islam - Leo De Haes

Er blijven maar bergen boeken over de islam verschijnen en als ze al iets gemeen hebben, is dat je er niet vrolijker van wordt. De Frans-Marokkaanse romanschrijfster en Prix Goncourt-winnaar Leïla Slimani schetst in Seks en leugens. Gesprekken met islamitische vrouwen een bijzonder somber beeld van de situatie van de vrouw en de verknipte relatie tot het eigen lichaam en seksueel plezier in Marokko. Publieke blijken van genegenheid, liefde, tederheid of verliefdheid zijn bij wet verboden. Recensie door Leo De Haes.

De klimaatparadox - Peter van Druenen

De bevolking kan alleen maar dalen als er voldoende mensen sterven aan allerlei ziekten en/of epidemieën. Dus als er maar voldoende gewelddadige conflicten zijn, als we niet tussenkomen bij humanitaire rampen en natuurcatastrofes, als we stoppen met geld te steken in het onderzoek naar levensreddende geneesmiddelen, dan komt het wel goed. Moreel verwerpelijk natuurlijk. De auteur schijnt daarbij vergeten te zijn dat optimisme een morele plicht is. Recensie door Mark Bienstman.

Albert Speer - Magnus Brechtken

Magnus Brechtken leverde een krachttoer. Gewapend met een notenapparaat van 240 bladzijden en bijna 70 bladzijden bron- en literatuurverwijzingen fileert hij uiterst geduldig en evenzeer exhaustief een voor een de argumenten van Speer en diens apologeten. Vervalsing van de geschiedenis zit hem zo hoog dat hij iedere naïeve naloper genadeloos neersabelt. David Frost, Harry Mulisch, Simon Wiesenthal, Gitta Sereny, Joachim Fest, Willy Brandt, Helmut Kohl, ze lieten zich allemaal voor het karretje van Speer spannen. Recensie door Joseph Pearce.

Thuis in muziek - Alicja Gescinska

Muziek verbinden aan normatieve oordelen is ondoenbaar, want voor elk voorbeeld waarin muziek een positieve rol speelt (of speelde), staan evenveel voorbeelden die het omgekeerde aantonen. Mensen die buitengewone muziek maken of ervan genieten, kunnen nog steeds bijzonder slecht zijn. Gescinska verwijst zelf naar de nazi’s die overdag Joden vermoordden, maar ’s avonds konden genieten van een prachtig muziekstuk. Het schone en het goede zijn dus niet met elkaar verbonden. Recensie door Dirk Verhofstadt.

Nos Batailles - Guillaume Senez

Binnen zijn bedrijf verdedigt Olivier de rechten van zijn collega's. Deze veeleisende baan dient hij, na het plotselinge vertrek van zijn vrouw Laura, te combineren met de opvoeding van zijn kinderen en het gezinsleven in het algemeen. Geconfronteerd met zijn nieuwe verantwoordelijkheden, worstelt hij om een nieuw evenwicht te vinden, want Laura keert niet terug. Met dit intieme verhaal werpt Senez grote vragen op over gender-verhoudingen en carrièrekeuzes.

De vijanden van globalisering - Paul De Grauwe

In 2013 publiceerden twee economen, Branko Milanovic en Christoph  Lakner, een grafiekje dat de evolutie van het inkomen van de mensen wereldwijd weergeeft gedurende de periode 1988-2008. Het staat nu bekend als het olifantengrafiekje. Beginnende met de laagste inkomensklassen in de wereld zie je dat naarmate je opstijgt in hogere inkomensklassen de mensen hun inkomenspositie zagen verbeteren sinds 1988. Het is de rug van de olifant. Hier zitten enkele miljarden mensen in de wereld die het nu beter hebben dan 30 jaar geleden. Die mensen zijn tevreden en grote voorstanders van globalisering die dat allemaal heeft mogelijk gemaakt.

Vaderlandslievende verenigingen zijn vredesbewegingen - Geert Messiaen

Het is 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. En 73 jaar geleden kwam een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Voor heel wat mensen, waaronder mezelf, is oorlog iets wat ze nooit aan de lijve hebben meegemaakt en maar goed ook. We leven momenteel in West-Europa in de langste periode ooit zonder oorlog. We moeten ons daar bewust van zijn. Het is echter niet omdat de meeste Belgen vandaag nooit oorlog gekend hebben, dat de gewelddadigheden die in onze contreien tijdens de Wereldoorlogen, plaatsvonden zomaar vergeten mogen worden.

De waarde van alles - Mariana Mazzucato

In een glashelder, en zelfs voor niet-economen goed te volgen betoog, toont de auteur aan dat het begrip groei, met de daarachter liggende gedachte van creatie van waarde door de economische literatuur en geschiedenis een hoogst volatiel begrip is en meestal de weerspiegeling  is van wie op dat moment de economische, en dus politieke macht in handen heeft of probeert te krijgen. Zo is het logisch dat lang werd aangenomen dat alleen grond economische waarde kon voortbrengen. Recensie door Mark Bienstman.

A Literary Tour de France - Robert Darnton

A Literary Tour de France van Robert Darnton is een prachtige historische studie, volledig onderbouwd met een schat aan materiaal. Deze literary tour de France is zeker ook een literary tour de force. Naast een levenswerk van Darnton is het tegelijkertijd een stille hulde aan een hele generatie Franse boekhandelaars die – helaas voor hen niet altijd met even veel financieel succes – een klein onderdeeltje waren in een proces dat heeft geleid tot het einde van het Ancien Regime in 1789. Recensie door Peter Laroy.

Het kostuum van mijn vader - Luckas Vander Taelen

Luckas Vander Taelen weet als geen ander de emotionele snaar van de ouderliefde en de zoektocht naar zijn verleden te raken. Hij doet dat op het eerste zich wat afstandelijk, maar in feite toch heel betrokken en met veel emoties. Hij geeft ook een intrigerende inkijk in de manier van denken van het katholieke Vlaanderen in de jaren vijftig, en dat is niet zo fraai. Het kostuum van mijn vader is een hartenkreet die niemand onberoerd zal laten. Recensie door Elaine Ost.

First Man - Damien Chazelle

Na het succes van de met zes Oscars bekroonde film La La Land werken Oscarwinnend regisseur Damien Chazelle en Ryan Gosling opnieuw samen aan First Man. In 1969 zou Armstrong, dankzij deze NASA-missie, als eerste mens voet op de maan zetten. De missie werd reeds 8 jaar eerder aangekondigd door President John F. Kennedy die heermee de rol van de Verenigde Staten als supermacht moeten bevestigen. De indringende film laat zien wat het Armstrong en Amerika heeft gekost om één van de gevaarlijkste missies in de geschiedenis te laten slagen.

Bevrijding van de betutteling - Floris van den Berg

Het lijkt zo gewoon om te leven in een samenleving waar individuen vrij zijn om te doen wat ze willen. In mei 1968 werd de samenleving bevrijd van de muffe deken van paternalistische betutteling. Uitzoomend en reflecterend op het menselijk samenleven door de eeuwen en millennia heen is een ding duidelijk: samenlevingen waarin de vrijheid van het individu om zelf zijn of haar leven te leiden zoals hem of haar dat goed dunkt, om zich te kleden hoe hij of zij wil, om om te gaan met wie z/hij maar wil zijn er niet eerder geweest.