Zeepbellen zijn mooi tot ze barsten – Paul De Grauwe

Een rechter in het Amerikaanse Hooggerechtshof die in 1964 moest oordelen of de film Les Amants van Louis Malle pornografie was, zei dat het moeilijk is porno te definiëren maar dat hij “het weet wanneer hij het ziet”. Zo is het ook met zeepbellen in de financiële markten: moeilijk te definiëren maar je weet het wanneer je het ziet.

Neem het aandeel van Tesla. De prijs van dat aandeel is nu zo hoog geklommen dat de waarde van Tesla, gemeten door de marktkapitalisatie (dit is de prijs van het aandeel maal het aantal aandelen uitgegeven door Tesla), de stratosferische hoogte heeft bereikt van 1.400 miljard dollar. Een getal zo hoog dat Tesla’s waarde in de aandelenmarkten groter is dan de som van de marktwaarde van alle automobielbedrijven in de wereld. Zo is de marktwaarde van Tesla meer dan tienmaal hoger dan de marktwaarde van BYD (125 miljard dollar), de Chinese autofabrikant, die nu meer elektrische auto’s verkoopt dan Tesla en razendsnel zijn marktaandeel verhoogt.

De beleggers die de prijs van Tesla zo hoog hebben opgedreven, zijn echter van oordeel dat in de toekomst Tesla meer winst zal realiseren dan alle autofabrikanten van de wereld samen. Met andere woorden, zij zeggen dat de fundamentele waarde van Tesla, met name de capaciteit om in de toekomst winst te genereren, hoog genoeg is om de hoge koers van vandaag te rechtvaardigen. Terwijl het vandaag zichtbaar is voor iedereen dat Tesla marktaandelen verliest.

Geloof in de toekomst

We hebben dus te maken met een zeepbel als de prijs van het aandeel nog nauwelijks iets te maken heeft met de fundamentele waarde ervan. Dat lijkt een eenvoudige definitie, maar dat is het niet. De fundamentele waarde is immers een concept dat bestaat in de hoofden van de beleggers. In het geval van Tesla is het een geloof dat in de toekomst Elon Musk wonderbaarlijke dingen zal realiseren die zullen leiden tot fantastische winstmogelijkheden voor zijn bedrijf. Zolang dat geloof blijft bestaan, blijft de koers van het aandeel hoog boven alle andere zweven. Impliciet in dit geloof is dat Elon Musk iets mythisch heeft dat de andere leiders van autofabrieken niet hebben.

In het geval van de vele AI-bedrijven die nu overal als paddenstoelen uit de grond schieten, is de fundamentele waarde een geloof dat AI een ongekende revolutie zal teweegbrengen die in de toekomst zal leiden tot ongelooflijk hoge winsten. Vandaag zijn er geen of nauwelijks winsten, maar dat deert de gelovigen niet, want in de toekomst wordt alles anders. En zo zien we in die sector de aandelenkoersen stijgen tot surrealistische niveaus die gedragen worden door dit geloof. Een zeepbel is dus een vorm van religie.

Om dit vol te houden moeten, zoals in elke religie, verhalen verteld worden. De verhalen die in de AI-sector worden gespind, gaan over superintelligentie van computers en robots, die de menselijke intelligentie zullen overvleugelen en een hemel op aarde zullen creëren. Die verhalen worden vooral verspreid door de producenten van AI die hierdoor massaal veel geld kunnen aantrekken en vandaag al schatrijk zijn geworden, enkel door de belofte dat het goud in de toekomst zal geraapt worden.

Barsten die brokken maken

Maar elke zeepbel barst op een bepaald moment. We kunnen vandaag met zekerheid stellen dat de Tesla-zeepbel zal barsten wanneer duidelijk wordt dat Musk een gewone sterveling is die veel fouten maakt. Zo ook in de AI-sector zal de zeepbel barsten als duidelijk wordt dat AI niet de hemel op aarde brengt.

Daarmee wil ik niet stellen dat AI geen belangrijke technologische ontwikkeling is. AI biedt grote perspectieven tot productiviteitsverbeteringen op vele gebieden die uiteindelijk de welvaart zullen verhogen. Maar de vele verhalen die hierover vandaag worden verspreid, zijn van de pot gerukt. Vele AI-bedrijven zullen het niet waarmaken en zullen verdwijnen.

Ik ben dus zeker dat de zeepbellen zullen barsten. En dat dit barsten brokken zal maken. De timing ervan is echter hoogst onzeker. Wanneer komt de barst? Heel algemeen gesteld: Als het geloof ondermijnd wordt door de evidentie waar niemand nog naast kan kijken, namelijk dat AI niet het aardse paradijs brengt. Maar wanneer dit zal gebeuren? Ik heb er geen flauw benul van. Het geloof is weerbarstig, zelfs als de feiten het tegenspreken.

Paul De Grauwe

De auteur is professor economie aan de London School of Economics. Zijn column verschijnt tweewekelijks in De Morgen.