All in Opinie
De Ultima was ooit de Staatsprijs voor Literatuur, een prestigieuze onderscheiding voor Vlaamse auteurs. Een waardering van hun werk én hun maatschappelijke betekenis. Met het afschaffen ervan sneuvelt niet alleen een prijs, maar een symbool. Geen enkel ander land zou het in zijn hoofd halen zijn Staatsprijs voor de letteren te schrappen. Vlaanderen wel. En dat voor een besparingskruimel die, rekenkundig gezien, lachwekkend is.
Vorige zaterdag gooiden de hoogste rechtscolleges in ons land – het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie, de Raad van State en het Rekenhof – hun deuren open voor het brede publiek onder de titel ‘Ronde van de Rechtsstaat’ in het kader van de Europese dag voor Justitie. Duizenden bezoekers, oud en jong, kregen toen rondleidingen door de gebouwen en informatie over de taak en de werking van deze instellingen. Maar bizar genoeg geen aandacht hiervoor in de TV-journaals.
De afschaffing van de opkomstplicht bij de lokale verkiezingen in Vlaanderen leidde tot een stevige daling in de opkomst. Uit onderzoek blijkt dat lokale besturen nauwelijks meer acties ondernamen om burgers te mobiliseren in vergelijking met de vorige verkiezingen. De acties die ze ondernamen, hadden bovendien weinig effect op de opkomst. Dit is belangrijk gezien het er niet naar uitziet dat de opkomstplicht opnieuw zal ingevoerd worden. We moeten het de volgende keer beter doen.
Democratie rust niet alleen op instellingen, maar op de maturiteit van haar burgers. De stem van het volk is pas vrij als ze ook geïnformeerd en gewetensvol is. Een samenleving die haar burgers niet leert nadenken, kweekt geen democratie maar volgzaamheid in een nieuwe vorm. De echte toets van vrijheid is niet dat we mogen stemmen, maar hoe bewust we stemmen en of we bereid zijn de morele consequenties van onze keuze te dragen.
Cruciaal is het dan dat een beleid wordt gevoerd dat de economische groei stimuleert. Dat kan door de publieke investeringen drastisch te verhogen. Mijn voorstel is de belastingen op de topinkomens (5% hoogste inkomens) te verhogen. Die inkomensklasse staat aanmerkelijk minder van zijn inkomen af aan de staat. De top 1%, bijvoorbeeld, betaalt minder dan 25 procent belastingen op haar superhoge inkomens; dat is de helft van wat de modale Belg betaalt. Een unieke kans om economische efficiëntie te combineren met meer eerlijkheid.
Wie geweld inzet, stelt zichzelf buiten die democratische orde en roept al snel het verwijt van ondemocratisch en ondermijnend gedrag op. Bepaalde vormen van geweld wekken immers de indruk dat er geen democratisch gesprek meer mogelijk of nodig is en dat de activisten het onweerlegbaar bij het juiste eind hebben. Dat is strijdig met pluralisme en dus fundamenteel ondemocratisch.
Guy D’haeseleer snoert het vrije woord in Ninove, op een onwettige, ondemocratische en autoritaire wijze de mond. Daar is geen enkele rechtvaardiging voor. Ook niet dat het ABVV zich volgens de burgemeester zou schuldig maken aan discriminatie door Vlaams Belang-leden te weigeren. Dat doet het niet. Tien jaar geleden al oordeelde het Hof van Cassatie dat een vakbond leden kan weigeren als zij regelrecht ingaan tegen de doelstellingen van die vakbond.
De Nobelprijs voor de Vrede 2025 gaat naar de Venezolaanse oppositieleidster Maria Corina Machado die zich al jaren inzet voor meer democratie in haar vaderland. Dit betekent een klinkende oorveeg voor dictator Maduro, die de verkiezingen in zijn land vervalste. Maar ook een klinkende oorveeg voor Trump die bezig is met het verzwakken van de democratie en de rechtsstaat in de VS.
Hun idee is even geniaal als eenvoudig: laat ons al die ongewenste sujetten op een vliegtuig zetten en in een Kosovaarse gevangenis steken dan zijn wij daarvan af. Het klonk verdacht veel op het programma van Vlaams Belang, maar de dames waren ervan overtuigd dat daarmee een grote stap vooruitgezet was. Tijdens het gesprek met Pieterjan De Smedt, die al eens een vervelende vraag durft te stellen, bleek dat evenwel allemaal niet zo eenvoudig te zijn.
Woke biedt een handig frame: alles wat gelinkt is aan universiteiten, diversiteit, genderstudies of antiracisme kan eronder worden geschoven. Het is niet (alleen) woke dat Trump grootmaakte, maar een electorale strategie van vijandbeelden tegen academische instellingen en media. In een breder cultuurgevecht dient woke als retorisch lokaas om te legitimeren wat men sowieso wil doen.
Een bestuur dat zich boven de wet waant, ondermijnt niet enkel de oppositie, maar ook het vertrouwen van burgers in de rechtsstaat zelf. Democratie leeft niet van volgzaamheid, maar van wrijving. Wie vrijheid ernstig neemt, moet ook tegenspraak verdragen. Want zodra een meerderheid beslist wat nog gezegd mag worden, is de vrijheid zelf aan het verdwijnen. En wie de lijntjes almaar nauwer trekt, zal vroeg of laat merken dat er niemand meer durft te protesteren.
Niets is zonder risico. Het gebruik van het confiscatie-instrument door Europa creëert risico’s. We moeten ons echter de vraag stellen of het niet-confisqueren geen grotere risico’s voor Europa betekenen. Oekraïne is in een strijd op leven en dood verwikkeld tegen Rusland, wiens ambities niet alleen gericht zijn op het overmeesteren van Oekraïne maar ook andere landen in Centraal-Europa. Dat creëert een torenhoog veiligheidsrisico voor Europa.
Van Bossuyt zegt dat ze fier is dat ons land ‘het strengste migratiebeleid ooit voert’. Ze wil alleenstaande mannelijke asielzoekers geen opvang geven, wil het verbod op het opsluiten van gezinnen met kinderen herzien, droomt van onvoorwaardelijke woonstbetredingen, en schrapt het budget voor extra bedden voor de opvang van daklozen tijdens de wintermaanden. Het gevolg zal zijn dat steden als Gent, Antwerpen en Brussel zullen moeten doen wat de federale overheid weigert te doen.
Nadat de extreemrechtse Guy D’haeseleer als eerste Vlaams Belang-burgemeester de eed aflegde bij de gouverneur, waarbij hij zweerde om de verplichtingen van zijn ambt trouw na te komen en zo zijn loyaliteit benadrukte aan de Grondwet, verbood hij de socialistische vakbond om flyers uit te delen op de wekelijkse markt. Dat brengt nu vooral het Vlaams Belang zelf in de problemen. De partij die voortdurend klaagt over het gebrek aan vrije meningsuiting censureert nu zelf meningen waar ze het niet mee eens is.
Als liberalen moeten we daarom resoluut kiezen voor inclusieve neutraliteit. Niet een samenleving waar religieuze of levensbeschouwelijke verschillen uit het zicht worden geduwd, maar een samenleving waar pluraliteit zichtbaar is en burgers elkaar ontmoeten in diversiteit. Dat is de vrijheid die we verdedigen wanneer we intolerantie bestrijden zonder zelf in de val te trappen van onderdrukkende uniformiteit.
Trump klaagde aan boord van Air Force One over de slechte pers die presentatoren en tv-zenders hem gaven. "En ze krijgen een vergunning," zei Trump, "...misschien moet hun vergunning worden ingetrokken." Dat zou duidelijk een schending van het Eerste Amendement zijn, maar zelfs de dreiging ermee is al huiveringwekkend en ongrondwettelijk. De poging om critici het zwijgen op te leggen is een bladzijde uit het handboek van elke autoritair leider in de geschiedenis.
Vandaag staat onze menselijkheid opnieuw op de proef. Wat betekent ‘nooit meer’ vandaag, terwijl in Gaza een volk systematisch wordt vernietigd en wereldwijd antisemitisme Joodse gemeenschappen opnieuw kwetsbaar maakt? Menselijkheid is niet abstract. Ze leeft in de concrete keuzes die we maken en in hoe we ons tot elkaar verhouden. We mogen niet wegkijken — niet voor kolonisatie, niet voor terreur, niet voor genocide, niet voor antisemitisme. Het is én-én, niet of-of.
Trump rekt het begrip 'noodtoestand' steeds verder uit en trekt zo meer macht naar zich toe. Zo zet hij het leger in, in Democratische steden als Los Angeles, New York, Chicago, Memphis, enz. Hij wil ook een 'Domestic Civil Disturbance Quick Reaction Force' oprichten zodat hij de Nationale Garde snel zou kunnen inzetten om burgerlijke protesten te onderdrukken. Die inzet van het leger tegen burgers vormt een gevaar voor de fundamentele rechten en vrijheden.
Hoe zal de regering aan de bevolking kunnen uitleggen dat ze zwaar getroffen zal worden, maar niet de echt rijke mensen? Die zullen ontsnappen, want het moge duidelijk zijn: saneringen op onderwijs, gezondheid en ander sociale uitgaven zullen de superrijken nauwelijks raken. Een saneringsoperatie die alleen de uitgaven aanpakt zal gezien worden als een operatie die de modale Belg treft, terwijl de superrijken de dans ontspringen.
Vrijheid vraagt om duidelijkheid. Geen tolerantie voor intolerantie. Geen enkele religie staat boven de democratie. Democratische regels kunnen nooit gelegitimeerd worden door religieuze argumenten. Islamitische bewegingen die religie gebruiken als politieke agenda, evangelicals die zich opwerpen als dragers van het “enige ware woord”, of joodse leiders die democratische afspraken naast zich neerleggen: ze hebben geen plaats in een vrije samenleving.
