De Ultima was ooit de Staatsprijs voor Literatuur, een prestigieuze onderscheiding voor Vlaamse auteurs. Een waardering van hun werk én hun maatschappelijke betekenis. Met het afschaffen ervan sneuvelt niet alleen een prijs, maar een symbool. Geen enkel ander land zou het in zijn hoofd halen zijn Staatsprijs voor de letteren te schrappen. Vlaanderen wel. En dat voor een besparingskruimel die, rekenkundig gezien, lachwekkend is.
Vorige zaterdag gooiden de hoogste rechtscolleges in ons land – het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie, de Raad van State en het Rekenhof – hun deuren open voor het brede publiek onder de titel ‘Ronde van de Rechtsstaat’ in het kader van de Europese dag voor Justitie. Duizenden bezoekers, oud en jong, kregen toen rondleidingen door de gebouwen en informatie over de taak en de werking van deze instellingen. Maar bizar genoeg geen aandacht hiervoor in de TV-journaals.
Erich Maria Remarque laat de verloren generatie van Duitsland zien. Gesneuveld op de slagvelden van Frankrijk, onbegrepen door hun ouders en hun kinderen. De wereld waarin ze geboren werden, was niet de wereld waarin ze stierven, of ze de oorlog nu overleefden of niet. Dit is een verhaal dat het verdient om steeds opnieuw verteld te worden. Opdat we niet vergeten, zullen we hen en wat ze hebben meegemaakt, blijven herdenken. Recensie door Anthony.
De eerste dieren ontstonden meer dan vijfhonderd miljoen jaar geleden, de mens is niet ouder dan tweehonderdduizend jaar. Geneeskunde is niet door de mens ontwikkeld maar door de dieren. We bevinden ons nu in de zesde massa extinctie, dit keer door de mens veroorzaakt. We zien defaunisatie, bosdegradatie en ontbossing, complete teloorgang van biodiversiteit en met het verlies van diersoorten verliezen we ook dokters en kennis van geneeskunde. Recensie door Enno Nuy.
Hoe kon het dat een van de meest geavanceerde en gecultiveerde samenlevingen ter wereld gewillig bezweek voor de heerschappij en deelname van gewone mensen aan het moorddadige naziregime? Dit boek helpt deze vraag uit te leggen, en het is ook boeiend om te lezen omdat het geen droge opsomming van feiten is, maar duikt in de levens van de dorpelingen die zichzelf fatsoenlijk achtten. Recensie door Dirk Verhofstadt.
A Theory of Justice van John Rawls is een mix van academische afstandelijkheid en oprechte passie. Zijn stijl is slaapverwekkend, maar tussen de droge, overgekwalificeerde filosofische taal zitten een paar buitengewoon lyrische passages met een doordachte logica. En het einde is inspirerend en opbeurend. Rawls gelooft in wat hij zegt, en hij slaagt erin om je te overtuigen om je zijn ideeën te overwegen en ze eventueel te moeten herzien. Recensie door Manny Rayner.
De afschaffing van de opkomstplicht bij de lokale verkiezingen in Vlaanderen leidde tot een stevige daling in de opkomst. Uit onderzoek blijkt dat lokale besturen nauwelijks meer acties ondernamen om burgers te mobiliseren in vergelijking met de vorige verkiezingen. De acties die ze ondernamen, hadden bovendien weinig effect op de opkomst. Dit is belangrijk gezien het er niet naar uitziet dat de opkomstplicht opnieuw zal ingevoerd worden. We moeten het de volgende keer beter doen.
Democratie rust niet alleen op instellingen, maar op de maturiteit van haar burgers. De stem van het volk is pas vrij als ze ook geïnformeerd en gewetensvol is. Een samenleving die haar burgers niet leert nadenken, kweekt geen democratie maar volgzaamheid in een nieuwe vorm. De echte toets van vrijheid is niet dat we mogen stemmen, maar hoe bewust we stemmen en of we bereid zijn de morele consequenties van onze keuze te dragen.
Cruciaal is het dan dat een beleid wordt gevoerd dat de economische groei stimuleert. Dat kan door de publieke investeringen drastisch te verhogen. Mijn voorstel is de belastingen op de topinkomens (5% hoogste inkomens) te verhogen. Die inkomensklasse staat aanmerkelijk minder van zijn inkomen af aan de staat. De top 1%, bijvoorbeeld, betaalt minder dan 25 procent belastingen op haar superhoge inkomens; dat is de helft van wat de modale Belg betaalt. Een unieke kans om economische efficiëntie te combineren met meer eerlijkheid.
Tijdens het lezen van They Thought They Were Free ontdekte ik overeenkomsten tussen de Duitsers van het nazisme en de Amerikanen van het trumpisme. Er bestonden toen, net als nu, verschillende psychologische gedragingen: de behoefte om geaccepteerd te worden door gelijken, de schijnbare teloorgang van de klassenstrijd ten gunste van een gemeenschappelijk doel, en de creatie van een heldenfiguur die ideeën van zelfperfectie belichaamt. Recensie door Daniel Villines.
Wie geweld inzet, stelt zichzelf buiten die democratische orde en roept al snel het verwijt van ondemocratisch en ondermijnend gedrag op. Bepaalde vormen van geweld wekken immers de indruk dat er geen democratisch gesprek meer mogelijk of nodig is en dat de activisten het onweerlegbaar bij het juiste eind hebben. Dat is strijdig met pluralisme en dus fundamenteel ondemocratisch.
Guy D’haeseleer snoert het vrije woord in Ninove, op een onwettige, ondemocratische en autoritaire wijze de mond. Daar is geen enkele rechtvaardiging voor. Ook niet dat het ABVV zich volgens de burgemeester zou schuldig maken aan discriminatie door Vlaams Belang-leden te weigeren. Dat doet het niet. Tien jaar geleden al oordeelde het Hof van Cassatie dat een vakbond leden kan weigeren als zij regelrecht ingaan tegen de doelstellingen van die vakbond.
Distelmans stelt terecht over zijn boek dat het ‘het enige boek in het Nederlands taalgebied is dat de geschiedenis, evolutie, de moeilijkheden, de ethische en praktische vraagstukken van de palliatieve zorg, de patiëntenrechten en euthanasie in België allemaal samen behandelt.’ Distelmans schrijft in zijn zo gekende stijl. Wie hem kent van zijn optredens in de media moet niet veel verbeelding hebben om hem bepaalde geschreven passages te ‘zien zeggen’.
De positie van Rawls kent critici. Voor de één is zijn politiek liberalisme nog te multicultureel omdat het veel ruimte laat voor diversiteit en ruimte biedt aan levensoriëntaties die niet allemaal zo liberaal zijn. Voor de ander is zijn politiek liberalisme nog te seculier omdat Rawls ook liberale voorwaarden stelt aan diversiteit. Wat mij betreft verdedigt Rawls een heldere en aantrekkelijke positie die pal in het juiste midden staat.
Is moreel gedrag vanzelfsprekend? Hannah Arendt verwerpt het en wijst terecht naar de morele ineenstorting in nazi-Duitsland waar zelfs het gebod ‘Gij zult niet doden’ finaal werd omgekeerd tot ‘Gij zult doden’. Bij morele overwegingen over zijn gedrag kan de mens alleen bij zichzelf te rade gaan. Moreel gedrag heeft niets te maken met gehoorzaamheid aan welke wet dan ook die wordt opgelegd. Misdaden blijven misdaden, ook al worden ze door een regering gewettigd, aldus Arendt. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Alan Kahan begint zijn nieuwe boek, Freedom from Fear: An Incomplete History of Liberalism, met de stelling dat “[l]iberalisme de zoektocht is naar een samenleving waarin niemand bang hoeft te zijn. Vrijheid van angst is de meest fundamentele vrijheid: als we bang zijn, zijn we niet vrij. Dit inzicht vormt de basis van het liberalisme. Recensie door Samuel Gregg.
Menselijke kracht, daar moet het meer om draaien in de politiek, zowel bij burgers als politici. In de praktijk komt die niet altijd tot zijn recht, bijvoorbeeld omdat mensen te veel louter met zichzelf bezig zijn. Politiek hoort niet louter een strijd te zijn. Het gaat om samenwerking vanuit verschillen. Menselijke kracht betekent in de politiek dat men het potentieel van mensen om het goede, het ware en schone te doen op een tastbare manier vormgeeft. Recensie door Edgard Eeckman.
Dit boek van Keyvan Shahbazi leest als een pleidooi voor de liberale democratie, de scheiding van kerk en staat en tegelijk als een waarschuwing voor de toenemende islamisering, die hij zelf als jongere aan den lijve ervaren heeft. De vrijheid die we hebben in het westen heeft een prijs, de bescherming gebeurt niet vanzelf. Zijn we bereid die prijs te betalen, zo vraagt Keyvan Shahbazi zich af. Het is meteen een vraag voor ons als lezer. Recensie door Fons Mariën.
De Nobelprijs voor de Vrede 2025 gaat naar de Venezolaanse oppositieleidster Maria Corina Machado die zich al jaren inzet voor meer democratie in haar vaderland. Dit betekent een klinkende oorveeg voor dictator Maduro, die de verkiezingen in zijn land vervalste. Maar ook een klinkende oorveeg voor Trump die bezig is met het verzwakken van de democratie en de rechtsstaat in de VS.
Hun idee is even geniaal als eenvoudig: laat ons al die ongewenste sujetten op een vliegtuig zetten en in een Kosovaarse gevangenis steken dan zijn wij daarvan af. Het klonk verdacht veel op het programma van Vlaams Belang, maar de dames waren ervan overtuigd dat daarmee een grote stap vooruitgezet was. Tijdens het gesprek met Pieterjan De Smedt, die al eens een vervelende vraag durft te stellen, bleek dat evenwel allemaal niet zo eenvoudig te zijn.
