Ik snap heel goed dat het label fascisme onlosmakelijk verbonden is met de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust en de term daarom alarmistisch gevonden wordt. En ik geef toe dat elke fascist zondermeer verbleekt in vergelijking met Adolf Hitler. Fascisme gedijt echter bij de normalisering van wat voorheen extremistisch was. Elke waarschuwing daartegen wordt door hun aanhangers weggezet als overdreven alarmistisch. Maar ik ben liever alarmistisch dan te laat.
Met de expliciet nationalistische en nativistische richting, breekt de VS radicaal met de multilaterale aanpak die sinds 1945 de Amerikaanse politiek heeft geleid. De minachting voor liberale waarden neemt alle illusies over de huidige staat van de trans-Atlantische alliantie weg en maakt duidelijk dat Trump alleen aan de zijde van Europa zal staan als het zijn MAGA-ideologie (Make America Great Again) volledig omarmt – of liever gezegd, de Europese variant ervan: Make Europe White Again.
De kernboodschap van Morin luidt dat de geschiedenis geen lineair, voorspelbaar traject volgt, maar een chaotisch proces is waarin ondenkbare en onvoorziene gebeurtenissen een cruciale rol spelen. Hij bekritiseert ons aangeboren verlangen naar zekerheid en benadrukt de noodzaak om het onverwachte te integreren in ons denken over de toekomst. Door te leren van het verleden kunnen we beter voorbereid zijn op de onzekerheden van morgen. Recensie door Marc De Bock.
Dagboek 1933 is een stevig boek. Niet allen door de omvang, ook door de inhoud. De concurrentie voor beste non-fiction boek in 2025 is scherp. Naast Onvoltooid Verleden. Spanje onder en na Franco van Vincent Scheltiens Ortigosa moet de geactualiseerde versie van Dagboek 1933. Het gevaar van extreemrechts van Dirk Verhofstadt zeker tot de genomineerden behoren. Recensie door Antifascista Siempre.
“Spot niet met je rivalen, weersta de drang om hen uit te dagen en, als je een overwinning op hen behaalt, stel je tevreden met het plezier van het succes, zonder je erop te beroemen in woorden of daden,” aldus Mazarin. Hier doemt voor mij het beeld op van de onbewogen Poetin die een bloemenkrans zou leggen aan het graf van zijn voormalige medestander Prigozjin, terwijl hij verklaart dat die mogelijks onder invloed van drank of drugs was. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Sophie en haar broer Hans werden de meest prominente gezichten van Die Weisse Rose, een verzetsgroep in het Derde Rijk die zich richtte op universiteitsstudenten in München. Ze drukten pamfletten en verspreidden deze clandestien door heel Duitsland. Nadat ze betrapt werden, werden ze ondervraagd, stonden ze voor een rechtbank onder leiding van de beruchte nazi-rechter Roland Freisler en werden op 22 februari 1943 met de guillotine geëxecuteerd. Recensie door Gregg Brozeit.
Hierbij een audioverslag van de uitreiking van de Prijs Vrijzinnig Humanisme 2025 aan Dirk Verhofstadt op 21 juni 2025. Met fragmenten uit de toespraak van HVV-voorzitter Mario Van Essche, de laudatio van Johan Braeckman en de aanvaardingsrede van Dirk Verhofstadt. Samenstelling en montage door Karel Van Dinter. Meer info op www.humanistischverbond.be.
Samenlevingen die openstaan voor nieuwkomers, hebben zich vaak veerkrachtiger, innovatiever en economisch sterker getoond. Van de ambachten en kennis die in de middeleeuwen met migratie meekwamen tot de industriële groei die in de 20ste eeuw mede door arbeidsmigranten mogelijk werd gemaakt – telkens blijkt dat samenleven in diversiteit een bron van vooruitgang kan zijn, mits er in wederzijds respect, gelijke kansen en ontmoeting wordt geïnvesteerd.
Benjamin Constant wordt beschouwd als de grondlegger van de continentale parlementaire democratie. In Principes de politique bepleitte Constant de constitutionele monarchie, het principe van de ministeriële verantwoordelijkheid, en het belang van de individuele vrijheid. Het was een uitgesproken liberale tekst waarmee hij een systeem verdedigde dat sterk verschilde met de manier waarop Napoleon de jaren voordien had geregeerd.
In haar boek Beter Leven zonder Vrije Wil beargumenteert Farah Focquart dat onze samenleving gebaat is bij redelijke twijfel over het bestaan van vrije wil. Niet om verantwoordelijkheid af te schaffen, maar om ze anders in te vullen. Vrije wil-scepticisme nodigt uit tot een samenleving waarin beleid – van rechtspraak tot gezondheidszorg, van opvoeding tot sociale zekerheid – niet drijft op schuld en schaamte, maar op solidariteit en positieve verwachtingen.
Voor de vele AI-bedrijven die nu overal als paddenstoelen uit de grond schieten, is de fundamentele waarde een geloof dat AI een ongekende revolutie zal teweegbrengen die in de toekomst zal leiden tot ongelooflijk hoge winsten. Vandaag zijn er geen of nauwelijks winsten, maar dat deert de gelovigen niet, want in de toekomst wordt alles anders. En zo zien we in die sector de aandelenkoersen stijgen tot surrealistische niveaus die gedragen worden door dit geloof.
1917 was een bewogen jaar voor Rusland. Het had al 5,5 miljoen landgenoten verloren in de Eerste Wereldoorlog, er heerste hongersnood en door de Februarirevolutie was de tsaar onttroond en vervangen door een Voorlopige Regering, die het land nauwelijks onder controle had. Tegelijkertijd hadden grote groepen arbeiders sovjets gevormd, vormen van zelfbestuur aan de basis. Er bestond dus een duale macht. Op dat eikel moment werd Lenin het geheime oorlogswapen van Duitsland. Recensie door Leo De Haes.
Drie jaar na Dagboek 1933 verschijnt een herziene herdruk waarin de Vlaamse filosoof en publicist Dirk Verhofstadt waarschuwt dat het gevaar dichterbij is gekomen dan hij toen kon vermoeden. Met Donald Trump opnieuw in het Witte Huis ziet hij hoe democratische instituties verzwakken, autoritaire reflexen toenemen en parallellen met de jaren dertig steeds zichtbaarder worden. Het is nu menens. Interview door Ewout Klei.
De verzwakking van democratische instellingen wordt verergerd door de toenemende ongelijkheid. Een recent rapport van de Bijzondere Commissie van Onafhankelijke Experts inzake Wereldwijde Ongelijkheid van de G20 concludeert dat de meest ongelijke landen ter wereld tot wel zeven keer meer kans hebben op democratische uitholling. Onderzoek toont ook aan dat in een wereld die gedomineerd wordt door sociale media, inkomensongelijkheid zich vaak vertaalt in ‘ongelijkheid in stem’.
Boyds boek benadrukt de nabijheid tussen Groot-Brittannië en Duitsland en het relatieve gemak waarmee mensen uit de middenklasse in de jaren twintig en dertig nog konden reizen. Veel hedendaagse lezers zouden geschokt kunnen zijn door het aantal prominente Britse burgers dat niet alleen sympathiek stond tegenover het naziregime, maar het ook actief steunde, zelfs tot aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Recensie door Gregg Brozeit.
Democratische instituties wankelen niet omdat één leider ze bedreigt, maar omdat samenlevingen weigeren eendrachtig op te treden tegen autoritaire tendensen, polarisatie en de normalisering van minachting voor de rechtsstaat en de persvrijheid. Critici signaleren dergelijke tendensen bij hedendaagse politieke figuren zoals onder meer Donald Trump, Vladimir Poetin, Nayib Bukele, Daniel Ortega, Recep Tayyip Erdoğan en Viktor Orbán.
100 jaar geleden vond in Dayton, Tennessee (VSA) een ophefmakend proces plaats. Leraar John T. Scopes (1900-1970) werd er toen van beschuldigd de zogenaamde Butler Act te hebben overtreden. Deze lokale wet verbood het doceren van de evolutietheorie in publieke onderwijsinstellingen. De rechtszaak kreeg een hoge symbolische waarde voor de strijd tussen religie en wetenschap en voor de bedreiging van de academische vrijheid.
Koen Schoors is een van de aanvoerders van een interessante generatie economen aan de UGent die op onbevangen kijkt naar de economie en de samenleving van morgen. Dat levert frisse ideeën op, die ruimte laten voor kritiek op gefaalde neoliberale concepten en openingen bieden naar ecologische en op wetenschap gebaseerde oplossingen. In Alles wordt anders biedt Schoors een opvallend optimistische blik op die toekomst. Interview door Björn Siffer.
De recente programmawet die de overheid het recht geeft om alle bankrekeningen van alle burgers permanent te screenen is gevaarlijk. Niet zozeer de burger moet transparant zijn, het is de regering die transparant moet zijn. Het is de overheid die moet tonen welke gegevens ze over haar burgers verzamelt, waarom ze dat doet, wie er toegang toe krijgt en hoe ver die controle reikt. En precies dat is hier níét gebeurd. Een liberale democratie vraagt transparantie van de macht, niet van de onderdaan.
Benhaddou ziet meerdere monsters, zoals sociale onrechtvaardigheid, ecologische ontwrichting, de waarheidscrisis, atomisering, technologische ontwikkelingen en de ondermijning van de democratie. Ik deel meerdere van zijn bezorgdheden. Zijn verklaring ervoor niet. Volgens Benhaddou zijn de monsters het resultaat van het Verlichtings- en het Vooruitgangsdenken. Ik ben veeleer geneigd om ze te wijten aan een gebrek eraan. Recensie door Johan Braeckman.
