Zelden las ik een meer authentiek boek over wat de twee wereldoorlogen en de Holocaust met mensen gedaan heeft. Tussen Oder en Zenne van Joseph Pearce is als een rollercoaster van geluk naar verdriet en omgekeerd. Ja, we weten met cijfers en tabellen hoeveel mensen toen geleden hebben, maar wat het juist met hen gedaan heeft, komen we hier te weten. Daarom heb ik dit boek niet gewoon gelezen, maar verslonden. Vijf sterren, geen enkele minder. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Democratie, en onze rechten en vrijheden, zijn kwetsbaar. Als liberalen weten we dat die er niet vanzelf zijn gekomen. Die zijn de vrucht van jarenlange strijd, debat, overtuigingskracht en voortschrijdend inzicht. Het levenswerk van vele grote en kleine helden. Een levenswerk dat bescherming verdient. Legitiem werk voor een nieuwe generatie liberalen, en in dit geval breed genomen, alle ethisch liberalen.
Roel Bentz van den Berg herinner ik mij van de VPRO-radio, in de jaren zestig toen hij mij Bob Dylan en the Byrds liet horen. Later is hij gaan schrijven maar dit is voor het eerst dat ik mij een boek van zijn hand aanschafte. Essays onder de fraaie titel De straatwaarde van de ziel. Daar gaat het boek ook over, over dat vrijwel onvertaalbare woord ‘soul’. Hoewel… Recensie door Enno Nuy.
De liberale partij heeft in het verleden een migratieverhaal gebracht die - kort door de bocht gesteld - light versies waren van die van onze politieke tegenstanders. Streng maar rechtvaardig was het laatste decennium het credo. Maar je kan natuurlijk niet rechtvaardig zijn als er geen rechtvaardige regels zijn, laat staan een coherent en afdoend regelgevend kader. Met dit discours hebben we onze politieke tegenstanders sterker gemaakt, die dan weer in hun beloften faalden waardoor alleen extreemrechts erop kapitaliseert.
Astrid Elbers, kernlid van Liberales, heeft een belangrijk artikel geschreven over de discussie die is ontstaan naar aanleiding van het optreden van de rector van de Universiteit Antwerpen, Herman Van Goethem. Voorwerp van gesprek waren biologieboeken waarin geen geslachtsdelen te zien zouden zijn omdat orthodoxe geloofsgemeenschappen daartegen bezwaren maken. Twee medewerkers van de universiteit hadden dit probleem besproken tijdens een privégesprek. Maar het gesprek bleek te zijn opgenomen.
‘Aan een universiteit moet alles gezegd en onderzocht kunnen worden, ook wat anderen onwenselijk of onaanvaardbaar vinden,’ was het adagium dat ik tijdens mijn eigen studententijd meekreeg. Dat maakt inderdaad een universiteit tot een universiteit. Vrij denken en onderzoeken zijn een conditio sine qua non voor vooruitgang. Helaas zijn de universiteiten verworden tot bastions van politiek correct denken. Niet alleen onderzoek en lespraktijken worden zorgvuldig gescreend, ook dreigen personeelsleden nu al gecanceld te worden voor hun onderlinge gesprekken buiten de uitoefening van hun functie.
Robin DiAngelo wil dat witte mensen het boetekleed aantrekken – en aanhouden! ‒ en hun privileges afstaan aan niet-witte mensen. Witte mensen moeten in hun boetekleed levenslang op cursus en worden heropgevoed. De witte mens moet hervormd worden tot een Nieuwe Mens die de dogma’s van de woke ideologie zonder morren accepteert en zich daarnaar gedraagt. Recensie door Floris van den Berg.
Optimism is a moral duty, zo hebben Jan Deschoolmeester en Thomas Rotthier goed begrepen. Dat illustreren ze rijkelijk in hun debuut “De wereld red je niet met minder.” In een kleine 300 pagina’s brengen de auteurs een pleidooi voor een technologisch-optimistisch vooruitgangsdenken inzake ecologische thema’s in de vorm van een toegankelijk overzicht van ecomodernistisch denken naar het brede publiek. Recensie door William L.E. Mostmans.
De tirannie van de meerderheid is altijd een afschrikwekkend beeld geweest voor liberale denkers. Ook John Stuart Mill zag dit in en waarschuwde ervoor dat in een democratie dwang kan uitgeoefend worden doordat meerderheden minderheden in hun vrijheden aantasten. In die zin is democratie nooit volledig verwezenlijkt, maar enkel een systeem om steeds opnieuw de rechten en vrijheden van het individu te beschermen en te bevestigen.
De Poolse rechtsstaat is er zo slecht aan toe dat verschillende landen weigeren verdachten uit te leveren. Warschau ontkent principieel de voorrang van de Europese rechtsspraak, wat elke Europese samenwerking onmogelijk maakt. In Hongarije is elke tegenmacht aan de kant geschoven – media en middenveld, academisch of politiek – zodat het land volgens internationale organisaties niet meer onder de noemer ‘democratisch’ valt. Waar de rechtsstaat verdwijnt, vervaagt Europa.
Heel fraai is de passage waarin Heitman mijmert over de fantasie die verloren gaat als we alles weten, alle vragen hebben beantwoord, alle onontdekte eilanden hebben bezocht. “Ouder worden maakt blind” zegt Heitman dan. En onthutsend is het verhaal over de Australische ezel die verwilderde, als storend wordt ervaren om tenslotte op een afschuwelijke manier uitgeroeid te worden. Zo worden we veel gewaar over planten en dieren in deze roman waardoor een extra laag wordt aangeboord. – Recensie door Enno Nuy
Volgens John Locke bestaat het sociaal contract uit twee onderdelen: een pactum unionis en een pactum subjectionis. Bij het tweede is de koning ook verantwoordelijk om de natuurlijke rechten van de burgers te beschermen. Als de vorst die natuurlijke rechten zelf zou schenden dan heeft het volk het morele recht om tegen de vorst in opstand te komen en de regeerders af te zetten. Het sociaal contract bij Locke is dus, in tegenstelling tot bij Hobbes, geen vrijgeleide aan de vorst om de rechten van de onderdanen op te heffen.
Het boek vormt één grote waarschuwing dat desinformatie via de sociale media de democratie kan ondergraven. De voorbeelden die Verheyden daarover geeft, zijn onthutsend. Het Europees Parlement en de Europese lidstaten proberen fake news en haatberichten wel onder controle te krijgen, maar het is een aartsmoeilijke oefening omdat men niet mag raken aan de vrijheid van meningsuiting. Autoritaire landen als Rusland en China trekken zich daar echter niets van aan. Zij zeggen wat mensen moeten denken. Recensie door Dirk Verhofstadt.
De vrijheid is ondergeschikt aan de plicht om minderbedeelde bij te staan en te helpen. Hiermee is de grens tussen vrijheid en plichten glashelder. De vrijheid is absoluut, maar is geen excuus om mensen in nood te negeren. Dan heerst een ander principe dat sterker is dan de vrijheid. Ik verwijs hiervoor naar John Stuart Mill die het in On Liberty als volgt omschreef. “Niet alleen door zijn handelingen, maar ook door zijn nalatigheid kan iemand een ander leed doen, en in elk van beide gevallen draagt hij met recht de verantwoordelijkheid.”
Eeuwenlang werd de vrouw behandeld als een stuk eigendom van de man, eerst van de vader, nadien van de echtgenoot en later zelfs van de zonen. Pas tijdens de Verlichting kwamen er stemmen op om mannen en vrouwen een gelijkwaardige status toe te kennen. Denkers als Condorcet, Thomas Paine en Cesare Beccaria zetten de eerste stappen om vrouwen gelijke rechten toe te kennen. Maar de eerste echte feministe was Mary Wollstonecraft met haar Pleidooi voor de rechten van de vrouw. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Het liberalisme staat wereldwijd onder druk. Redenen genoeg om terug te keren naar de grondslagen ervan. Dat is wat Alan Ryan doet in The Making of Modern Liberalism. Daarin gaat hij op zoek naar de basisideeën van het liberalisme vanaf de Verlichting tot onze hedendaagse tijd. In feite betreft het een bundeling van essays die de auteur de voorbije decennia schreef en waarin hij grondig de teksten analyseert van vooraanstaande liberale denkers zoals Locke, Hume, Tocqueville, Mill, Dewey, Popper, Berlin, Hayek en Rawls. Recensie door Dirk Verhofstadt.
Het fundamentele probleem in de politiek is dat er voor heel veel zaken die ertoe doen geen eenduidige stem van het volk bestaat. Er bestaat wel een kakofonie van stemmen. Politici die proberen te begrijpen wat het volk wenst, horen uiteenlopende en contradictorische wensen en eisen.
Is de liberale ideologie nog mee met de snelle digitale evolutie? Artificiële intelligentie‚ robots en andere slimme apparaten kunnen gevolgen hebben voor tal van fundamentele mensenrechten‚ zoals het recht op privacy‚ het recht op informatie, een eerlijke rechtsgang en vrije meningsuiting, het recht het leven waardig te kunnen eindigen. Het zijn fundamentele zaken die binnen de liberale ideologie een plaats moeten krijgen.
De kop in De Tijd spreekt boekdelen: Tommelein blaast liberaal vuur uit. Net nu de partij het proces op de sporen heeft gezet om zich ideologisch te herbronnen, geeft de keizer-marketeer tegengas. We mogen ons echter niet van de wijs laten brengen. Onze huidige maatschappij heeft immers nood aan die sterke liberale partij. Een partij die terug de ambitie heeft geloofwaardigheid, dossierkennis en consequentie na te streven. Een partij die zich inzet voor het individu, voor efficiëntie, voor vrijheid.
In 2024 gaat het om méér dan welke partij de grootste wordt. De werkbaarheid van de democratie in België ligt ter stemming. Partijvernieuwing verengen tot een steriel spelletje om ter felst rood, blauw, oranje of groen zijn, is dan zowel intellectueel oneerlijk als politiek onvruchtbaar. Wat wél zin heeft, is het zoeken naar een nieuwe verstandhouding tussen de middenpartijen, naar een nieuw politiek model dat partijgrenzen overstijgt, en naar een nieuwe generatie politici om beide vorm en smoel te geven.
