Tegen de haat - Carolin Emcke
In dit boek, dat volkomen terecht de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel heeft ontvangen, wordt haarfijn, maar tevens uiterst leesbaar en klaar een analyse gemaakt van de steeds verder oprukkende onverdraagzaamheid en haatgevoelens tegenover “die anderen”. Vooreerst beschrijft de auteur hoe wij, vertrekkende vanuit positieve en warme begrippen als liefde, hoop en bezorgdheid heel gemakkelijk, en zonder dat zulks ons initieel plan was, de brug kunnen leggen naar onverdraagzaamheid en zelfs haat.
Ook in onze contreien geldt het gezegde dat liefde blind maakt. Met andere woorden (en zeker in de beginfase) bij de persoon die wij liefhebben, willen en kunnen wij alleen maar het goede zien. Bewust of onbewust zijn we blind voor de minder aangename kantjes bij de persoon van onze liefde. We hebben dus de neiging éénzijdig te kijken naar wat ons het nauwst aan het hart ligt.
Ook hoop is zo’n gevaarlijk begrip. We hebben ergens verre toekomstplannen en alles wat onderweg als “hindernis” zou kunnen opdoemen om die plannen te realiseren, proberen we te minimaliseren en zelfs compleet te negeren. Dus alweer: we hebben een eerder “selectieve” kijk op de werkelijkheid. Tenslotte kan ook bezorgdheid ons misleiden. We hebben een tendens om alles wat we “hebben” te willen beschermen en/of te behouden. We zoeken zekerheid maar in feite creëren en voeden we angst.
Als we ons niet bewust zijn van de mogelijke gevolgen van deze explosieve cocktail, dan geven we vrij spel aan sommige handige politici en/of religieuze fanatici om ons, meestal heel doelgericht, te manipuleren. Telkens is hun discours hetzelfde: “wij, de zuiveren moeten ons beschermen tegen de anderen”. Die “andere” kan om het even welke doelgroep zijn: de zwarten, de Joden, de immigranten, de vluchtelingen, de moslims, maar ook de homo’s, de transgenders, de lesbiennes en anderen. Aan de hand van concrete en aangrijpende voorbeelden laat de auteur ons zien tot wat dit kan leiden.
Door vooral een beroep te doen op emoties, zoals angst en het gevoelen “er niet bij te horen”, slagen deze populistische, nationalistische en/of religieuze haatprekers erin een debat te voeren dat liefst zover mogelijk verwijderd is van harde feiten, historische waarheden en/of wetenschappelijke inzichten. Paradoxaal genoeg gebruiken zij “fake news” in twee richtingen: al wat niet in hun kraam past wordt door hen afgedaan als “fake news” en tegelijk zijn zij de grootste verspreiders van hele leugens en halve waarheden, dus ..”fake news”.
Daarom besluit de auteur terecht haar boek met een oproep tot meer diversiteit en pluralisme. Hoe meer een samenleving erin slaagt diverse opinies en overtuigingen, naast en samen met elkaar te laten samenleven , hoe meer kansen die maatschappij biedt dat ALLE inwoners (van welke origine, huidskleur, geloofsovertuiging, seksuele voorkeur, enzovoort) zich als volwaardige burgers kunnen ontplooien. Een maatschappij die er alleen naar streeft vooral het “zuivere” beeld (de eigen identiteit, de eigen christelijke waarden, en degelijke) te vrijwaren, leidt tot polarisatie en dus tot onverdraagzaamheid en uiteindelijk haat. Nazi-Duitsland heeft ons geleerd tot welke waanzin dit kan leiden.
Dit boek is een “must” voor al wie nog enigszins gelooft in een maakbare, ideale, dus liberale wereld.
Carolin Emcke, Tegen de haat, De Geus, 2017
Recensie door Mark bienstman
