Het vrije woord onder druk in Ninove - Victor Schollaert
De burgemeester van Ninove, Guy D’haeseleer (Forza Ninove/Vlaams Belang), kondigde op 29 september met veel trots aan dat het Ninoofs stadsbestuur de socialistische vakbond ABVV verbiedt om een tentje op te zetten en flyers uit te delen op de wekelijkse dinsdagmarkt van 7 oktober. Dat moest die vakbond nota bene eerst via de persoonlijke Facebookpagina van de burgemeester vernemen. Deze uitschuiver is niet alleen een verhaal van het imperken van de vrije meningsuiting maar ook van een puik staaltje symboolpolitiek van de bovenste plank.
Er is wat juridisch kader nodig om te vatten op welke manier de Guy D’haeseleer hier de vrije meningsuiting aan banden legt. Volgens artikel 135, § 2 van de Nieuwe Gemeentewet hebben gemeenten tot taak te voorzien, ten behoeve van de inwoners “in een goede politie, met name over de zindelijkheid, de gezondheid, de veiligheid en de rust op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen”. Om daarin te voorzien kan de gemeenteraad op grond van artikel 119 van die wet politieveordeningen maken waarbij de uitoefening van om het even welke activiteit op de openbare weg kan worden beperkt door ze aan voorwaarden te onderwerpen, voor zover die beperkingen in verhouding staan tot het nagestreefde doel. Zo kan het opleggen van beperkingen bij het uitdelen van flyers op de openbare weg verantwoord zijn vanuit bijvoorbeeld de bekommernis aangaande de netheid van de openbare weg.
In Ninove gold overeenkomstig artikel 47 van het politiereglement zo’n beperking op flyeractiviteit. Er is een preventieve maatregel ingeschreven. Flyeren op de openbare weg is slechts mogelijk mits een vergunning. Dat betekent dat de burgemeester de flyeraanvraag van het ABVV had kunnen proberen te weigeren door te verwijzen naar één van de doelstellingen van die vergunningvereiste, bijvoorbeeld de netheid van de openbare weg. Politiek zou dat natuurlijk verwerpelijk geweest zijn, maar juridisch zou het ten minste een schíjn van conformiteit hebben. Het zou weliswaar een occulte vorm van censuur hebben uitgemaakt. Het zou een uitoefening van de grondwettelijke vrijheden van meningsuiting en van drukpers immers uithollen.
Opvallend genoeg bespaart de burgemeester zijn administratie deze juridische constructie. Als een hond in een kegelspel wijst hij de flyeraanvraag af op grond van “ideologische en politieke overtuiging”. Het is overbodig om te zeggen dat dit volstrekt ongrondwettig is. Een flyeractie kan niet beperkt worden omwille van een ideologische of politieke overtuigingen. Die overtuigingen vormen immers de kern van de vrijheid van meningsuiting (artikel 19 van de Grondwet) en de vrijheid van drukpers (artikel 25 van de Grondwet).
Fundamenteler nog, is dat de preventieve maatregel in het politiereglement met betrekking tot de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van drukpers verboden is, zelfs al is ze ingegeven door legitieme doelstellingen (zoals bijvoorbeeld de netheid van de openbare weg). De Raad van State oordeelde op 18 mei 1999 reeds in die zin. De vereiste van een voorafgaandelijke vergunning om flyers te verspreiden is een verboden preventieve maatregel. Het is dus niet zo dat iemand slechts drukwerk mag verspreiden of meningen mag verkondigen nadat een overheidsinstantie daarvoor toelating heeft gegeven. Het algemeen politiereglement is dus, minstens op dit punt, in strijd met de grondwet. Dat neemt niet weg dat de stad wel régelende maatregelen kan nemen (bijvoorbeeld de verplichting om drukwerk dat op straat valt op te rapen).
De onwettigheid die hier werd begaan is zo flagrant dat de burgemeester dat wellicht zelf wel wist. En het schrijnenste van al is dat hij zich daar simpelweg niets van aantrekt. Een echte autocratie waardig.
Het is onbegrijpelijk dat de burgemeester het vrije woord in Ninove, op een onwettige, ondemocratische en autoritaire wijze de mond snoert. Daar is geen enkele rechtvaardiging voor. Ook niet dat het ABVV zich volgens de burgemeester zou schuldig maken aan discriminatie door Vlaams Belang-leden te weigeren. Dat doet het namelijk niet. Tien jaar geleden al oordeelde het Hof van Cassatie dat een vakbond leden kan weigeren als zij regelrecht ingaan tegen de ideologische doelstellingen van die vakbond. Een vakbond heeft een ideologische kleur en overtuiging en daar moet u zich als lid in kunnen vinden.
De Vlaams Belang-burgemeester zit met veel wrok en vroeging over de weigering van Vlaams Belang leden door het ABVV. Het is ook zijn recht om die praktijk aan te klagen. Maar hij mag als burgemeester die vete niet uitvechten door het ABVV in Ninove monddood te maken. Het hoeft niet te verwonderen dat de politieke visie van de burgemeester niet strookt met die van de ABVV, maar dat geeft hem niet het recht om hen het zwijgen op te leggen. De Ninoofse burgemeester verwart zijn politieke kleur met zijn maatschappelijke functie. Vrije meningsuiting en publiek debat zijn essentieel in een democrati.
De burgemeester heeft zelfs niet geprobeerd om te doen álsof hij zich aan de wet houdt. Hij heeft zelfs niet geprobeerd de actie te verbieden onder het mom van de openbare orde, conform zijn ongrondwettig politiereglement. En omdat hij beseft dat het handhaven van dit verbod hem in moeilijkheden kan brengen, heeft hij niets eens het politieke lef om zijn verbod te laten handhaven. Ook onze minister van binnenland noemde dat al ‘absurd’. Dit is een schoolvoorbeeld van symboolpolitiek.
Deze man stelt zichzelf met zijn weigeringsbeslissing eigenhandig boven de wet. Deze man weigert de fundamenten van onze rechtstaat te respecteren. Deze man drukt de vrije meningsuiting eigenhandig de kop in. Meneer D’haeseleer komt in Ninove een jarenlang gevecht tussen Vlaams Belang en de vakbonden uitvechten. Dat kan hij doen in het parlement, vanop de oppositiebanken van de wetgevende macht, maar niet in Ninove, in zijn uitvoerende taak als burgemeester. Hier moet hij het vrije woord respecteren.
De burgemeester heeft zich nu reeds voorgenomen om een totaalflyerverbod op de werkelijkse markt in het politierglement in te schrijven. Ook dit is juridisch niet haalbaar. Het is een disproportionele aantasting van de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van drukpers. Dergelijke maatregel om de vrijheid te beperken gaat verder dan noodzakelijk om het doel van de vrijwaring van de openbare orde te bewerkstelligen.
Victor Schollaert
De auteur is doctor in de rechten, voorzitter van Open VLD Ninove, en gemeenteraadslid van Positief Ninove
