Peak Human: What We Can Learn from the Rise and Fall of Golden Ages – Johan Norberg

Johan Norberg is senior fellow aan het Cato Institute in Washington D.C., VS. Met Peak Human presenteert hij een historische studie die een actuele, ongemakkelijke vraag behandelt: is ‘het Westen’ achteruitgegaan sinds president Trump de wereldhandel heeft getorpedeerd? Het onderwerp van dit werk zijn verschillende periodes in de menselijke geschiedenis waarin sprongen in welvaart en technologie werden bereikt, de zogenaamde gouden eeuwen. De auteur onderzoekt de omstandigheden die tot deze pieken leidden en of er overeenkomsten waren.

Norberg identificeert als gouden eeuwen het klassieke Athene, het Romeinse Rijk, het kalifaat van de Abbasiden, China tijdens de Song-dynastie, de Noord-Italiaanse steden van de Renaissance, de Nederlandse Republiek en de Angelsaksische wereld – Groot-Brittannië tijdens de Industriële Revolutie, die werd opgevolgd door de VS, die op hun beurt hun systeem na de Tweede Wereldoorlog succesvol globaliseerden. Aan elke gouden eeuw is een hoofdstuk gewijd en het laatste hoofdstuk behandelt de conclusies voor vandaag.

Gouden Eeuwen begonnen doorgaans in vredesfasen na een conflict, waarin mensen naar de toekomst keken en een laissez-faire-benadering van de staatsmacht toestonden, wat op zijn beurt de economische vrijheden versterkte. Bovendien werd door handel of andere omstandigheden tolerantie jegens buitenlanders gekweekt, wat resulteerde in openheid voor nieuwe en buitenlandse ideeën. Onder deze omstandigheden kon welvaartswinst voor iedereen worden behaald, zelfs voor boeren en ongeschoolden.

Norberg is zich er niet van bewust dat in veel periodes de toename van welvaart en vrijheid niet iedereen ten goede kwam: in alle periodes bestond slavernij en in alle periodes kregen vrouwen minder rechten dan mannen. Dit veranderde pas in het laatste derde deel van de huidige welvaartsperiode. Alle Gouden Eeuwen, behalve de laatste, speelden zich af in geïsoleerde individuele landen of regio's, waardoor ze kwetsbaar waren voor externe crises: de pest, klimaatverandering, Mongoolse invasies, godsdienstoorlogen, enz. Deze catastrofes resulteerden altijd in een versterking van de staatsmacht, een toename van intolerantie en een afname van de handel, waarmee een einde kwam aan het positieve tijdperk.

Voor het eerst vertoont onze huidige Gouden Eeuw een mondiale structuur die haar veerkrachtiger maakt tegen regionale catastrofes. Of ze ook veerkrachtiger zal blijken te zijn tegen de tsunami van problemen die de afgelopen jaren is toegenomen – klimaatverandering, migratiestromen, de opkomst van autocratische regimes, pandemieën, enzovoort – valt nog te bezien. Johan Norberg is in ieder geval behoorlijk optimistisch, hoewel iedereen zijn eigen conclusies moet trekken uit de feiten die in het boek worden gepresenteerd.

De geschiedenis is er om van te leren. Dat maakt haar zo boeiend – vooral als het gaat om urgente kwesties van onze tijd. Voor wie zich verder wil verdiepen in de materie, biedt de auteur een uitgebreide toolbox bestaande uit een bibliografie en een zeer gedetailleerde verklarende woordenlijst.

Een absolute aanrader voor iedereen die zich ongemakkelijk voelt bij het dagelijks lezen van het nieuws!

Recensie door Urban

Johan Norberg, Peak Human: What We Can Learn from the Rise and Fall of Golden Ages, Atlantic Books, 2025