Vlaams Belang is tegen de vrijheid van meningsuiting – Dirk Verhofstadt
Enkele maanden nadat de extreemrechtse Guy D’haeseleer als eerste Vlaams Belang-burgemeester de eed aflegde bij de gouverneur, waarbij hij zweerde om de verplichtingen van zijn ambt trouw na te komen en zo zijn loyaliteit benadrukte aan de Grondwet, verbood hij de socialistische vakbond om flyers uit te delen op de wekelijkse markt. Dat deed hij naar eigen zeggen omdat het ABVV weigert om leden van de extreemrechtse partij toe te laten tot de vakbond. Maar is dat een voldoende reden, en mag men daarom tegengestelde politieke meningen verbieden?
Het antwoord is eenvoudigweg: neen. Ten eerste kan elke vakbond of organisatie personen van het extreemrechtse Vlaams Belang als lid afwijzen.[1] Het gaat dan immers om mensen die zich akkoord verklaren met het partijprogramma van Vlaams Belang om immigranten en asielzoekers massaal minder rechten toe te kennen dan de autochtone bevolking, en hen massaal te deporteren.[2] Ten tweede heeft een vakbond geen rechtspersoonlijkheid, en kan het dus zelf beslissen wie ze al dan niet in hun vereniging willen opnemen. Zoals een kaartersclub kan beslissen om bepaalde mensen niet toe te laten tot hun activiteiten. Ten derde, en veel belangrijker, is het feit dat het ABVV haar flyers in de openbare ruimte wil uitdelen aan mensen die het dan al dan niet in ontvangst kunnen nemen en lezen. Hier gaat het over de essentie van de vrijheid van meningsuiting.
Dat laatste is grondwettelijk voorzien in artikel 19 van de Grondwet en in internationale verdragen zoals het EVRM. Dit recht omvat de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten. Het strookt met de visie van John Stuart Mill, een van de grondleggers van het liberalisme en auteur van On Liberty. In het eerste hoofdstuk schreef Mill: ‘Als mijn betoog enige waarde heeft, dan moet de volste vrijheid bestaan om, als punt van ethische overtuiging, elke leerstelling te belijden en te bespreken, hoe immoreel men die ook mag vinden.’[i][3] Daarmee maakte hij duidelijk dat de vrijheid van meningsuiting een voorwaarde is voor algemene menselijke vrijheid. Dat betekent dat ook maatschappelijk af te keuren uitspraken mogelijk moeten zijn. Toestaan dat een dergelijke immorele uitspraak gebeurt, betekent niet dat men het met die mening eens is. Mill ging daar heel ver in. ‘Als de gehele mensheid met één uitzondering dezelfde mening had, terwijl die ene persoon een tegengestelde opvatting koesterde, dan zou de mensheid even weinig recht hebben om die ene persoon tot zwijgen te brengen dan hij zou hebben, als hij de macht had, om de mensheid het zwijgen op te leggen,’ aldus Mill.[4] En verder: ‘Elk stilleggen van een discussie is een aanmatiging van onfeilbaarheid.’[5]
Mag dan alles gezegd worden? Neen. John Stuart Mill wees erop dat: ‘De enige reden waarom men rechtmatig macht kan uitoefenen over enig ander lid van een beschaafde samenleving, tegen zijn zin, is de zorg dat anderen geen schade wordt toegebracht.’[6] Dit is het beroemde schadebeginsel. Mill zelf geeft het beroemde voorbeeld van de graanhandelaar die zijn pakhuis bedreigd ziet door een woedende menigte. Die menigte aansporen de graanhandelaar of zijn bezittingen aan te vallen, zou wel degelijk strafbaar moeten zijn, aldus Mill. Opruiing of bedreiging vallen dus niet onder de vrijheid van meningsuiting. Het letterlijk oproepen tot het in elkaar slaan of zelfs doden van een specifieke persoon omwille van een mening, is van een andere orde en kan niet. Maar daar gaat het niet om in de flyers van het ABVV die informatief zijn en gaan over de pensioenplannen en de afbraak van de lonen door de federale regering. Er is ook geen enkele aanwijzing dat dit zou leiden tot opstand of geweld. Guy D’haeseleer laat met zijn verbod op de vrijheid van meningsuiting eerder de gepensioneerden en werkende bevolking in de kou.
Deze kwestie brengt nu vooral het Vlaams Belang zelf in de problemen. De partij die voortdurend klaagt over het gebrek aan vrije meningsuiting omdat ze niet genoeg op de openbare televisie en in de kranten mocht komen, censureert nu zelf meningen waar ze het niet mee eens zijn. Op de nieuwjaarsreceptie van Vlaams Belang van 19 januari 2025 zei Tom Van Grieken nog dat de partij ‘zich achter de vrijheid van meningsuiting schaart’, waarna hij als de bliksem naar de Verenigde Staten vloog om er de inauguratie van Trump bij te wonen. Het is veelzeggend dat D’Haeseleer en Van Grieken nu de trend volgen van Trump en Poetin, die onwelgevallige meningen aan banden leggen. Dat minister Crevits wacht om zich hierover uit te spreken tot ze een officiële klacht binnenkrijgt, is ook veelzeggend. Dat deed ze ook toen iedereen al wist wat er zich in Aalter voordeed. Met een beetje ruggengraat had ze D’haeseleer onmiddellijk berispt en gezegd: “De gedachten zijn vrij”.
Dirk Verhofstadt
De auteur was professor Media en Ethiek aan de UGent en is kernlid van Liberales.
[1] "Vakbond mag Vlaams Belangmilitanten uitsluiten", VRT NWS, 13 februari 2014.
[2] Vlaams Belang radicaliseert: “Collectieve uitzetting, deportatie, dat is onze intentie”, De Standaard, 27 juni 2025.
[3] John Stuart Mill, Over vrijheid (1859), Boom Klassiek, 2002, p. 52-53.
[4] Idem, p. 52-53.
[5] Idem, p. 53.
