Het migratiebeleid is zowel juridisch als ethisch zo lek als een zeef – Dirk Verhofstadt

“Dus ik mag nu zeggen dat ik mijn boetes niet meer moet betalen.” Met deze ene vlijmscherpe zin veegde advocaat Walter Damen in het tv-programma De tafel van Tine de hele argumentatie van de Vlaams-nationalistische minister Anneleen Van Bossuyt (N-VA) van tafel. Ze hapte naar lucht als een vis op het droge.

Haar rampzalige asiel- en migratiebeleid, net als dat van haar voorgangster Nicole de Moor (CD&V), treedt immers de mensenrechten en het VN-Vluchtelingenverdrag van Genève met de voeten. Van Bossuyt verklaarde dat ze weigert om dwangsommen te betalen die door de overheid zijn opgelegd voor het niet opvangen van asielzoekers. In een uitzonderlijk, gezamenlijk statement wees de gehele rechterlijke macht in België erop dat de minister de fundamenten van de rechtsstaat en de scheiding der machten ondermijnt. “De uitspraken van de minister zijn symptomatisch voor een verontrustende evolutie waarin een lid van de uitvoerende macht zich boven de wet meent te kunnen plaatsen. Dit is in strijd met de beginselen van een democratische rechtsstaat,” aldus de rechterlijke macht.[1]

Haar tegenargument, dat ze dit doet omdat ze wil handelen in het algemeen belang, klinkt volgens de filosoof en hoogleraar Patrick Loobuyck misschien geruststellend, maar ‘is in de kiem een totalitaire gedachte’. “Politici die in naam van het algemeen belang op eigen houtje de rechtspraak opzijschuiven, moeten we waakzaam en met een kritisch oog in de gaten houden. Wie bepaalde wetten en regels onjuist vindt, moet ze democratisch proberen te veranderen, niet omzeilen. We moeten daar streng in zijn,” aldus Loobuyck.[2] In essentie getuigt de uitspraak van Van Bossuyt, dat ze niet van plan de dwangsommen te betalen, van minachting voor de rechtelijke macht. En daarmee schept ze een gevaarlijk precedent. “Je boodschap aan de burger is dat hij de uitspraken van de rechter niet moet respecteren”, stelde Damen. En hij vervolgde: “Dus ik mag nu zeggen dat ik mijn boetes niet meer moet betalen omdat ik mijn geld liever spendeer aan mijn gezin? (…) Eigenlijk zeg je als uitvoerende macht: foert, ik doe niet wat de rechterlijke macht mij oplegt. Daarbij geef je de burger toch een fout signaal?”

Het beleid van minister Van Bossuyt en de hele regering De Wever staat in de praktijk op gespannen voet met de artikelen 8 en 13 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Artikel 8 garandeert het recht op respect voor privé- en gezinsleven, en huisvesting, artikel 13 garandeert het recht op een effectief nationaal rechtsmiddel om een schending van de EVRM-rechten aan te vechten en rechtsherstel te verkrijgen. De onafhankelijkheid van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) komt intussen onder druk door politieke inmenging in individueel asielrecht. De zware inkrimping van het budget van Fedasil zal leiden tot een explosieve stijging van het aantal daklozen die dan moeten leven in mensonwaardige omstandigheden.

Van Bossuyt zegt dat ze fier is dat ons land ‘het strengste migratiebeleid ooit voert’. Ze wil alleenstaande mannelijke asielzoekers geen opvang geven, wil het verbod op het opsluiten van gezinnen met kinderen herzien, droomt van onvoorwaardelijke woonstbetredingen[3], en schrapt het budget voor extra bedden voor de opvang van daklozen tijdens de wintermaanden. Het gevolg zal zijn dat steden als Gent, Antwerpen en Brussel zullen moeten doen wat de federale overheid weigert te doen. Vooral de hoofdstad zal dat voelen. Groen-parlementslid Celia Groothedde zei terecht dat dit Brussel zal opzadelen met nog meer problemen. “Dit is een verrottingsstrategie. Het maakt het leven op de Brusselse straat ruwer en dan kan men straks weer aan Brussel-bashing doen,” aldus Groothedde. [4]

In een breder kader staat Van Bossuyt ook positief tegenover een systeem van ‘terugkeerhubs’ in landen buiten de Europese Unie om zo de uitgeprocedeerde asielzoekers sneller buiten te krijgen.[5] Een dergelijk plan stuit echter op juridische en ethische bezwaren, zoals het ondermijnen van het asielrecht zoals voorzien in het VN-Vluchtelingenverdrag, en de onzekerheid of asielzoekers in die landen wel op een menselijke manier behandeld zullen worden. Vluchtelingenwerk Vlaanderen schreef terecht dat vluchtelingen mensen zijn en geen exportproducten.

De minister verklaarde zelfs dat ze wil praten met de Taliban om meer Afghanen terug te kunnen sturen.[6] Wie de onderzoeken van het gerenommeerde Freedom House erop naslaat, weet dat dit radicaal ingaat tegen het recht op bescherming dat het Europees asielrecht voorziet. Zo stelt Freedom House: “De Taliban heeft alle politieke en burgerrechten opgeschort, vertegenwoordigende organen afgeschaft en elke kritiek op het regime verboden. Vrouwen en religieuze en etnische minderheden worden het zwaarst beperkt in hun vrijheden, terwijl journalisten worden beperkt door strenge decreten en de dreiging van geweld. Ondertussen kampt de bevolking met economische en humanitaire crises.”[7] Veel van de Afghaanse vluchtelingen in ons land zijn sjiitische moslims en worden in hun land vermoord door het soennitisch-islamitische regime. Human Rights Watch schrijft daarom ook letterlijk: “Geen enkel land zou Afghanen gedwongen mogen terugsturen.”[8]

“Als je je door je emoties laat leiden, schiet het beleid alle kanten uit,” zei Van Bossuyt onlangs in een interview. Dat is juist. Maar naast de vele juridische bezwaren die hiervoor vernoemd zijn omdat ons land zich niet houdt aan internationale humanitaire regels, zijn er ook heel wat ethische bezwaren. Je respecteert de rechterlijke macht, je laat geen kwetsbare gezinnen in winterse kou op straat slapen, je sluit geen kinderen op, je stuurt geen mensen terug naar een land waar ze hun doodvonnis krijgen.

Dirk Verhofstadt

De auteur was professor Media en Ethiek aan de UGent en is kernlid van Liberales

[1] Rechterlijke macht bezorgd over uitspraken minister Van Bossuyt (N-VA): "Ondermijnt fundamenten van de rechtsstaat en scheiding der machten", VRT NWS, 1 oktober 2025.

[2] https://www.facebook.com/patrick.loobuyck/

[3] Minister van Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt: “We gaan verbod op opsluiten van gezinnen met kinderen misschien moeten herzien”, De Standaard, 18 maart 2025.

[4] ‘Dit is echt een koude beslissing’: kritiek op Van Bossuyt nu steun voor extra bedden opvang in winter verdwijnt, De Morgen, 22 september 2025.

[5] Van Bossuyt ziet brood in Europese “terugkeerhubs”: “We moeten af van taboes”, De Standaard, 11 maart 2025.

[6] Minister van Asiel en Migratie Van Bossuyt wil praten met taliban om meer Afghanen terug te kunnen sturen, VRT NWS, 3 oktober 2025.

[7] https://freedomhouse.org/country/afghanistan/freedom-world/2025

[8] https://www.hrw.org/news/2025/08/05/afghanistan-relentless-repression-4-years-into-taliban-rule