De rijken ontsnappen aan de begrotingssanering – Paul De Grauwe

De begrotingssanering zal slechts succes hebben als een groot deel van de bevolking vertrouwen heeft dat de regering de kosten van die sanering over de hele bevolking spreidt en zo mogelijk die spreiding naar draagkracht organiseert. U weet wel: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.

Het is vandaag duidelijk dat dit draagkrachtsprincipe niet of heel gebrekkig wordt toegepast. Waarom zeg ik dit? Er zijn nogal wat groepen mensen die ontsnappen aan de begrotingssanering. Hier zijn die groepen.

Top 5 procent

Eén: de modale Belg staat 43 procent van zijn inkomen af aan de staat in de vorm van directe en indirecte belastingen en sociale zekerheidsbijdragen. Voor de top 5 procent van de inkomens is dit percentage 37 procent en voor de top 1 procent nauwelijks 23 procent

Met andere woorden: de top 5 procent en vooral de top 1 procent in de inkomensverdeling genieten van een enorm privilege. De gelukkigen in die inkomensklassen hebben een inkomen dat een veelvoud is van het inkomen van de modale Belg (vijftienmaal meer voor de top 1 procent) en de overheid vertelt die mensen dat omdat ze zoveel verdienen, de belastingdruk die ze moeten dragen significant lager zal zijn dan de belastingdruk die de modale Belg torst.

Die ongelooflijke situatie is ontstaan omdat de top 1 procent (en ook de top 5 procent) het grootste deel van hun inkomen uit kapitaal (vermogen) halen en/of hun inkomen verwerven via ingewikkelde vennootschapsconstructies (managementvennootschappen bijvoorbeeld).

Ik heb er geen problemen mee dat sommige mensen veel meer verdienen dan anderen. Dat zit ingebakken in het vrijemarktsysteem en ik blijf daar een voorstander van. Ik, en vele anderen, hebben wel een probleem wanneer die rijke mensen bovendien genieten van extra lage belastingtarieven, gewoon omdat ze rijk zijn.

Ik heb in de begrotingsvoorstellen die nu voorliggen geen serieuze poging gezien om dit ongelooflijk privilege van de hele rijke mensen ernstig aan te pakken. Ja, Vooruit heeft een schuchtere poging gedaan om door een minuscule miljonairstaks de vermogenden te dwingen iets meer belastingen te betalen. Maar zelfs die minuscule belasting geraakt niet door de onderhandelingen.

Tweede pijler

Twee: de meerderheid van de mensen moet het stellen met het wettelijke pensioen (de eerste pijler). Er bestaat ook nog een tweede pijler. Die zit volgestouwd met fiscale en parafiscale voordelen (minder bijdragen aan sociale zekerheid, nauwelijks belasting op gerealiseerde rendementen).

De eerste pijler werd door de huidige regeringscoalitie hard aangepakt. De tweede pijler nauwelijks. Daar zitten vooral mensen met hoge inkomens in. Die genieten dus van fiscale privileges die hun pensioen veiligstellen. Opnieuw geen probleem dat sommige mensen een hoger pensioen hebben. Wel een probleem als dat hogere pensioen gerealiseerd werd door geschenken van de overheid.

Bedrijfssubsidies

Drie: er worden massaal subsidies gegeven aan het bedrijfsleven. Die bedragen volgens de Nationale Bank 25 miljard euro. Dat is meer dan de totale uitgaven voor onderwijs in België (24 miljard euro). Daar komen nog de miljarden aan subsidies bij die de Nationale Bank uitreikt aan de banken. Sommige van die subsidies kunnen zinvol zijn, bijvoorbeeld subsidies voor innovatie. Een groot deel is dat niet en komt uiteindelijk terecht in de zakken van de aandeelhouders van de bedrijven.

Ons systeem werd dus volgepropt met privileges, die toevallig of niet vooral de hogere inkomens ten goede komen. Dat doet denken aan het ancien régime waar bepaalde bevolkingsgroepen (de aristocratie en de clerus) geen of weinig belastingen betaalden.

Privileges

Het wegwerken van die privileges zou het begrotingstekort snel doen dalen. De top 5 procent van de inkomens onderwerpen aan hetzelfde belastingtarief als dat van de modale Belg zou ons in de buurt van een begrotingsevenwicht stuwen. Het gelijkschakelen van de fiscaliteit op de eerste en tweede pijler zou miljarden opbrengen. Het uitkuisen van de subsidiestal zou hetzelfde bereiken.

In plaats van die privileges aan te pakken liggen nu voorstellen ter tafel die aan het grootste deel van de bevolking vraagt om voor de privileges van de happy few te betalen in de vorm van btw-verhogingen, indexsprongen en pensioeninleveringen. Die maatregelen, als ze doorgang vinden, zullen het vertrouwen van de bevolking in de eerlijkheid van de begrotingsoperatie volledig ondermijnen. Zo zal ook het vertrouwen in de politiek verder geërodeerd worden.

Paul De Grauwe

De auteur is professor economie aan de London School of Economics