De modale Belg wordt getroffen, de superrijken ontspringen de dans – Paul De Grauwe

Het tekort op de Belgische begroting oogt niet fijn. Eén ding hebben we uit de Belgische begrotingsperikelen van het verleden geleerd: de tekorten worden weggewerkt door een combinatie van uitgavenverminderingen en belastingverhogingen. Pogingen om dit te doen alleen door de uitgaven of alleen door de belastingen aan te pakken zijn nooit gelukt. Dat zal ook deze keer zo zijn.

Sommige partijen hebben al aangekondigd dat belastingen in geen geval verhoogd mogen worden. Geen enkele belasting bedoelen ze dan. Wat een taboe. Dat is de hele operatie doen mislukken en de regeringscoalitie doen uiteenspatten. Sommige belastingen zullen verhoogd moeten worden.

Er is daar een goede reden voor. Het terugdringen van het begrotingstekort wordt een zware operatie die heel veel mensen zal treffen. Om dat te doen lukken moet er een consensus ontstaan dat iedereen bijdraagt. Als van bij de start wordt gesteld dat geen enkele belasting mag stijgen, zal snel duidelijk worden dat sommigen in onze maatschappij ontsnappen aan de pijn van de saneringen. Wie zijn die mensen?

Progressief?

Ik ga uit van een studie van professoren van KU Leuven, Universiteit Antwerpen en Université Libre de Bruxelles die verleden jaar onder de titel De paradox van ongelijkheid in België werd gepubliceerd. Dat is de belangrijkste studie over de vele dimensies van ongelijkheid in België in de loop van decennia.

Een van de meest onthutsende bevindingen is de zeer ongelijke verdeling van de belastingdruk in België. Ik dacht vroeger dat de belastingdruk in België progressief was. Ik dacht dus dat de lagere inkomensgroepen de laagste belastingdruk hebben en dat naarmate het inkomen toeneemt die belastingdruk ook stijgt. Dus hoe hoger het inkomen, hoe hoger ook de belastingen als percent van het inkomen. Dat is ook de betekenis van het gezegde: de sterkste schouders dragen de zwaarste last. Ik dacht dus dat in België de zwaarste last op de sterkste schouders ligt.

Maar dat blijkt helemaal niet het geval te zijn, volgens de auteurs van de studie. Als we de evolutie van de belastingdruk beschouwen, dan zien we het volgende: de laagste 20 procent van de inkomens draagt een belastingdruk van 37 procent (die mensen staan dus 37 procent van hun inkomen af aan de Belgische staat).

Die druk stijgt dan met het inkomen: voor de inkomensgroep tussen 20 en 40 procent wordt dat 38 procent, tussen 40 en 60 procent is dat 43 procent, om een piek van 47 procent te bereiken bij de inkomensgroep tussen 60 en 80 procent. Maar vanaf dat niveau begint de belastingdruk af te nemen. Voor de top 10 procent van de inkomens bedraagt de belastingdruk 40 procent, voor de top 5 procent wordt dat 37 procent, en voor de top 1 procent (de echte rijken) nog amper 23 procent.

De echte rijken torsen dus een belastingdruk die ongeveer de helft bedraagt van de belastingdruk van 43 procent die op de modale Belg weegt. De sterkste schouders dragen in België dus de lichtste last. Die last is zelfs lichter dan de last die de laagste inkomensklasse treft.

Deze aberrante situatie heeft alles te maken met het feit dat de hogere inkomensgroepen het grootste deel van hun inkomen verwerven uit vermogen. Die inkomens worden minder belast en creëren meer ontwijkingsmogelijkheden dan arbeidsinkomen.

Meerwaardebelasting

Die ongehoorde situatie stelt niet alleen een ethisch maar ook een politiek probleem. Hoe zal de regering aan de bevolking kunnen uitleggen dat ze zwaar getroffen zal worden, maar niet de echt rijke mensen? Die zullen ontsnappen, want het moge duidelijk zijn: saneringen op onderwijs, gezondheid en ander sociale uitgaven zullen de superrijken nauwelijks raken. Een saneringsoperatie die alleen de uitgaven aanpakt zal gezien worden als een operatie die de modale Belg treft, terwijl de superrijken de dans ontspringen.

De meerwaardebelasting heeft dat probleem niet opgelost, omdat die belasting vooral de middenklasse treft. De echte rijken zullen nauwelijks meerwaardebelastingen betalen, omdat voor die mensen speciale uitzonderingen werden gecreëerd die maken dat voor hen de meerwaardebelasting een papieren tijger is.

Als de regering haar geloofwaardigheid wil behouden, dan zal ze de belastingen moeten verhogen. Niet de belastingen op de modale Belg, want die zijn al hoog genoeg. Wel de belastingen op de top 10 procent (en vooral de top 1 procent) van de bevolking. Die dragen een last die beduidend lichter is dan de last gedragen door de modale Belg. Een onuitstaanbare situatie.

Paul De Grauwe

De auteur is professor economie aan de London School of Economics. Hij schrijft tweewekelijks voor De Morgen.