Op het vliegtuig en weg ermee – Dirk Verhofstadt
Ik heb zelden twee ministers zo enthousiast gezien als gisteren, toen die na een reisje naar het buitenland terugkwamen met een dode mus. In Terzake van gisterenavond (woensdag 8 oktober) zaten de minister van Justitie Annelies Verlinden en de minister van Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt, nog lichtjes nahijgend om van het vliegtuig zo snel mogelijk in de televisiestudio te geraken, te glunderen over de positieve resultaten die ze hadden geboekt in Kosovo over het bouwen of huren van een gevangenis voor illegale criminelen, waarmee tegelijk de overbevolking in onze gevangenissen opgelost wordt. Twee vliegen in één klap dus.
Hun idee is even geniaal als eenvoudig: laat ons al die ongewenste sujetten op een vliegtuig zetten en in een Kosovaarse gevangenis stoppen dan zijn wij daarvan af. Het klonk verdacht veel als het programma van Vlaams Belang, maar de dames waren ervan overtuigd dat daarmee een grote stap vooruitgezet was. Tijdens het gesprek met Pieterjan De Smedt, die al eens een vervelende vraag durft te stellen, bleek dat evenwel allemaal niet zo eenvoudig te zijn. Hij toonde eerst een kort filmpje over een gelijkaardig idee van de Deense regering waaruit bleek dat die sinds 2021 enkele honderden miljoenen had uitgegeven voor de renovatie, de huur en opleiding van de cipiers in Kosovo om er 300 Deense gevangenen in op te nemen, maar dat de cellen er al vier jaar leeg staan en dat het nog jaren kan duren vooraleer alles rond is. Criminologe An-Sofie Vanhouche (VUB) zei dan ook letterlijk dat dit ook bij ons niet snel zou leiden tot een oplossing van de overbevolking in onze gevangenissen.
Terug naar de studio dan. Onze twee ministers keken al wat onzekerder en zochten steun bij elkaar door oogcontact en door flink te knikken als de ander sprak. Op elke daaropvolgende vraag naar meer concrete informatie van die vervelende Pieterjan, konden ze maar weinig duidelijkheid verschaffen. Dus bleven de kijkers op hun honger over vragen wanneer het systeem van start zou gaan, over welke en hoeveel gevangenen het zou gaan, over welke rechtsregels van toepassing zouden zijn (Belgisch of Kosovaars), in welke taal ze daar behandeld zouden worden, naar welk land ze na het uitzitten van hun ‘straf’ ze teruggestuurd zouden worden, en hoeveel dat allemaal zou kosten voor de Belgische belastingbetalers.
““Het dichtst kwam Verlinden dat ze van Kosovaarse zijde ‘de bereidheid had gehoord om erover na te denken’.””
De twee dames bleven er echter van overtuigd dat ze flink vooruitgang hadden geboekt want ze hadden zelfs gesproken met de presidente van Kosovo, al was die blijkbaar vooral gericht op de vraag wanneer Kosovo kon worden opgenomen in de Europese Unie. Op de vraag of het geniale systeem van het exporteren van mensen zonder verblijfsrecht in ons land - die Verlinden steevast omschreef als ‘illegalen’ - snel soelaas zou bieden om de overbevolking van onze gevangenissen op te lossen, werden de antwoorden steeds vager. Het dichtst kwam Verlinden dat ze van Kosovaarse zijde ‘de bereidheid had gehoord om erover na te denken’. Tegen 2028?, vroeg de dekselse Pieterjan. Neen dat konden ze niet beloven, ze gingen er eerst in de regering over praten, die de kwestie dan in Europa moest voorleggen, blijkbaar eerst via de Commissie en dan later via de Europese Raad en dan zo terug naar de regering. Dat het een tijdje kan duren alvorens Kosovo een EU-land wordt, komt omdat de rechtsregels van Kosovo nog niet in overeenstemming zijn met het Europees recht en dan is er ook nog het ‘probleempje’ dat vijf andere EU-lidstaten Kosovo zelfs niet als een ‘staat’ erkennen.
Maar zou het goedkoper zijn om die mensen in Kosovo gevangen te zetten dan bij ons? Ja, daar waren de dames zeker van. Pakweg 200 miljoen berekende Pieterjan snel. Tja, de maaltijden zullen er wel minder kosten, dacht ik. Al bleek dat er wel nog wat operationele kosten zouden bijkomen zoals de bouw- of huurkosten, de vliegtuigkosten, de ‘escorteurs’ (dat zei Van Bossuyt letterlijk), de vertaalkosten, en de opleiding van de bewakers om de Belgische regels te kennen. In elk geval zouden de gevangenen bezoekrecht krijgen, wat een geruststelling moet zijn van de familieleden waar ook ter wereld om een trip naar Kosovo te ondernemen. De Belgische regels zouden dus gevolgd worden, al voegde Van Bossuyt daar wel aan toe dat als een gevangene zich er agressief gedraagt het Kosovaars recht van toepassing is, wat dan weer nogal onheilspellend klonk. En nogmaals, Kosovo moet wel eerst bij de EU.
Het zal dus nog wel een tijdje duren alvorens onze gevangenissen op die manier ontlast worden. Hoelang? Enkele jaren, een decennium, tegen 2040? Misschien toch beter investeren in jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg, geïnterneerden horen niet thuis in een gevangenis, de reintegratie van gevangenen verbeteren om recidive te verminderen, minder mensen in voorlopige hechtenis houden, mensen zonder wettig verblijf en zonder strafblad humaan behandelen en perspectief bieden, meer en goed opgevolgde werkstraffen ten bate van de samenleving.
Dirk Verhofstadt
De auteur was professor aan de UGent en is kernlid van Liberales.
