Trump pleegt een staatsgreep – Dirk Verhofstadt
De Verenigde Staten is een van de oudste democratieën ter wereld. Haar grondwet die in 1789 van kracht werd, is nog steeds in gebruik. Wel zijn er de voorbije eeuwen amendementen aan toegevoegd, zoals de afschaffing van de slavernij (1865), de toekenning van burgerrechten voor wie in de VS geboren wordt (1868), het stemrecht voor zwarten (1870), het stemrecht voor vrouwen (1920), dat een president hoogstens twee termijnen mag dienen (1951). Maar de grondslag van de constitutie, de eerste tien amendementen (de Bill of Rights), bleef onaangeroerd. Zoals de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van pers, het recht om wapens te bezitten en te dragen, bescherming tegen onredelijke huiszoekingen, het recht op een eerlijk proces, de bescherming tegen wrede straffen, en bevoegdheden die niet aan de federale overheid zijn toegekend maar voorbehouden aan de afzonderlijke staten.
Deze democratische fundamenten bleven intact tot Trump aan de macht kwam. Hij werd voor het eerst een direct gevaar voor de democratie toen hij de overwinning van Joe Biden in 2020 verwierp en die als fraude bestempelde. Hij ondernam pogingen om de verkiezingsuitslag via zijn medestanders ‘aan te passen’ en ‘bijkomende stemmen’ voor hem te vinden. Tenslotte riep hij zijn radicale aanhangers op om naar het Capitool te komen om er te ‘vechten voor hun stem’. Hij stuurde nog een tweet waarin hij zijn vicepresident Mike Pence een lafaard noemde, omdat die de goedkeuring van de stembusslag weigerde tegen te houden. Trumpaanhangers riepen op om Pence te lynchen. Terwijl de bestorming helemaal uit de hand liep, weigerde hij ruim drie uur lang om in te grijpen en zijn medestanders op te roepen om met hun actie te stoppen. De democratie hield toen nipt stand.
Gevaarlijker is Trump momenteel in zijn tweede ambtstermijn. Vanaf 20 januari 2025 begon hij met het ontslaan van tienduizenden federale ambtenaren; het arresteren en deporteren van immigranten als criminelen; het stopzetten van programma's rond diversiteit, gelijkheid en inclusie; het verlenen van gratie aan de bestormers van het Capitool; de zelfverrijking voor hem, zijn familieleden en donateurs; het bemoeilijken van het stemrecht voor zwakke groepen; het bestraffen van onwillige journalisten en media; het inroepen van de nationale veiligheid als reden om verreikende beslissingen te rechtvaardigen; het invoeren van radicale importheffingen; het zich terugtrekken uit de WHO en het Klimaatakkoord van Parijs; het bedreigen van Groenland, Canada en Panama als soevereine staten; het stopzetten van de steun aan Oekraïne, zijn toegevingen aan Poetin; het stapsgewijs uitbreiden van zijn presidentiële macht; het naast zich neerleggen van uitspraken van de rechterlijke macht.
Hiermee overtreedt Trump verschillende grondwettelijke regels: Amendement 1 over de vrijheid van meningsuiting, door journalisten, kranten en tv-zenders aan te vallen en kritische stemmen te intimideren; Amendement 4 over het recht van burgers om zich veilig te zijn in hun persoon en woning en tegen onredelijke huiszoekingen, door het brutaal binnenvallen in huizen, en het oppakken en deporteren van mensen zonder rechterlijk bevel; Amendement 6 dat voorziet in een eerlijk proces en rechtsbijstand, wat veel gedeporteerden niet kregen; Amendement 8 dat een wrede behandeling van verdachten van criminele feiten verbiedt, terwijl in detentiecentra opgepakte immigranten op een onmenselijke manier worden behandeld; Amendement 10 over de bevoegdheden die toebehoren tot de afzonderlijke Staten zoals het inroepen van hulp van de National Guard, die Trump compleet negeert; Amendement 14 dat het staatsburgerschap toekent aan al wie op Amerikaanse bodem wordt geboren, maar nu van geen tel meer lijkt. Tegelijk zet Trump regeringsgetrouwen op belangrijke posities. Het is een strategie die de VS in de richting duwt van een autoritaire staat.
Trump rekt het begrip 'noodtoestand' steeds verder uit en trekt zo meer macht naar zich toe. Zo zet hij het leger in, in Democratische steden als Los Angeles, New York, Chicago, Memphis, enz. Hij wil ook een 'Domestic Civil Disturbance Quick Reaction Force' oprichten zodat hij de Nationale Garde snel zou kunnen inzetten om burgerlijke protesten te onderdrukken. Die inzet van het leger tegen burgers vormt een gevaar voor de fundamentele rechten en vrijheden. 'Hij kondigt volstrekt valse noodtoestanden af om zijn macht uit te breiden, de grondwet te ondermijnen en de burgerlijke vrijheden te vernietigen,' aldus Ilya Somin, Professor of Law aan de George Mason University. 'De president die met de dreiging van de staat van beleg voor meerdere Amerikaanse steden komt, is een gevaarlijke en onwettige machtsgreep,' aldus professor constitutioneel recht Anthony Michael Kreis, van de Universiteit van Georgia. En dan kwam de moord op de extreemrechtse Charlie Kirk. Die gebeurtenis was, net als de brand van de Duitse Reichstag op 27 februari 1933, het momentum voor Trump om zijn politieke tegenstanders aan te vallen.
Het normale systeem van check and balances functioneert niet meer. Trump zet het Congres, als wetgevende macht, zo goed als buitenspel door te regeren met presidentiële decreten waarvan hij zelf de inhoud bepaalt. Republikeinen die kritiek hebben, wordt door hem aangevallen en moet vrezen voor hun herverkiezing. Ook de rechterlijke macht krijgt het steeds moeilijker. Op lokaal of statelijk vlak krijgt Trump nog tegenkanting, maar hij heeft de grote advocatenkantoren achter zich en brengt zijn afgewezen beslissingen in beroep tot bij het Hooggerechtshof. Daar zitten zes getrouwen die hem met hun uitspraken al verschillende keren hielpen. En ook de media, krijgen het steeds moeilijker om hun werk te doen als vierde macht. Zo keert Trump zich regelmatig journalisten omwille van hun te kritische houding, of hij laat ze niet later toe in de perszaal en in Air Force One. En als bepaalde media te moeilijk doen, dan bedreigt hij hen met miljardenclaims. En finaal gaf zijn minister van Justitie publiekelijk de opdracht om zijn politieke vijanden te vervolgen, zoals politici, aanklagers, advocaten en anderen die hem in het verleden tegenwerkten of onderzochten op strafbare feiten.
Trump pleegt een staatsgreep. Zet even de volgende uitspraken van Trump op een rijtje. ‘Ik zal de noodtoestand aan onze zuidelijke grens uitroepen. En we zullen beginnen met het terugsturen van miljoenen en miljoenen criminele vreemdelingen,' (20 Januari 2025); 'Wie het land dient, kan de wet niet schenden,' (15 februari 2025); 'De media zijn zo slecht,' (19 februari 2025); 'Ik leid het land en de wereld' (28 april 2025); 'We kunnen niet toestaan dat een handvol communistische, radicaal-linkse rechters de handhaving van onze wetten belemmeren.'(29 april 2025); 'Ik heb het recht om te doen wat ik wil.’ (26 augustus 2025). Hieruit blijkt hoezeer de VS in handen is van een gewetenloze, zelfingenomen en gevaarlijke politicus die zijn land, gesteund door steenrijke oligarchen, in de richting stuurt van een autocratie.
Dirk Verhofstadt
De auteur is voormalig professor aan de UGent en schrijver van ‘Dagboek 1933. Het gevaar van extreemrechts’. In november verschijnt een volledig geactualiseerde versie.
