All tagged ethiek

Vaccinatie tegen het wappievirus – Floris van den Berg

De vraag die mij bezighoudt bij het lezen van Hoe koeien mensen redden is of dit boek wappies uit hun hol kan trekken of kan voorkomen dat mensen hun rationaliteit vrijwillig aan de wilgen hangen. De kans dat wappies door argumenten worden overtuigd, is klein. Wappie is een virus van de geest dat soms door de tijd in kracht vermindert waardoor mensen weer op het pad van de rede komen. Maar wie eenmaal is aangetast door het virus van de schijnwaarheid heeft grote kans op recidive als de volgende waanwerkelijkheid zich aandient.

Leerlingen over ‘goed’ en ‘fout’ - Thyrza Zoons

Aan de Universiteit Utrecht leren duurzaamheidsonderzoekers in spé over computermodellen die klimaatscenario’s kunnen ‘berekenen’, over stakeholder analyses die verschillende en dikwijls tegenstrijdige behoeften in kaart kunnen brengen en over meetmethoden om een ecosysteem te monitoren. Ik ben één van die onderzoekers in wording, maar zelfs na ruim vijf jaar met mijn neus in de studieboeken te hebben gezeten, heb ik me nooit afgevraagd: ‘Wat is het juiste om te doen?’ – Thyrza Zoons

Doet de menselijke natuur ertoe? - Johannes Derboven

Belangrijk is het mensbeeld waarvan vertrokken wordt. Zie je de mens als een sociaal wezen waarvan het ethisch aanvoelen eerder gevormd wordt door intuïties en morele sentimenten, of als een rationeel wezen dat bij het bepalen van ‘goed’ en ‘kwaad’ voornamelijk gebruikmaakt van de ratio? Mijn huidige ideeën komen overeen met de eerste visie. Hierbij volg ik dus Hume, die stelt dat ethiek een zaak is van de passies en niet van de ratio. De visie van Floris van den Berg hierop is onduidelijk, - Johannes Derboven

Twee boeken over goed en kwaad

Als ik vandaag over moraal en ethiek nadenk, schiet mij onwillekeurig de gedachte te binnen dat de 21ste eeuw worstelt met de monsters van de 20ste en dat we eigenlijk niet precies meer weten wie de monsters zijn en wat de geest.

J.-W. Geerinck las twee boeken over goed en kwaad en wat het betekent om aan de juiste kant van de geschiedenis te staan.

The righteous mind - Jonathan Haidt

The Righteous Mind (2012) van Jonathan Haidt verklaart waarom linkse mensen moreel gehandicapt zijn, waarom het voor hen onmogelijk is om rechtse mensen te begrijpen.”

Jan-Willem Geerinck onderzoekt een claim van een vriend en bespreekt een klassieker uit de hedendaagse sociale psychologie.

Groen liberalisme - Floris Van Den Berg

Cruciaal in dit manifest is het uitbreiden van de morele cirkel naar alle levende en voelende diersoorten, nu en in de toekomst. Wie daar niets tegenin kan brengen, zal de meeste van de hier geschetste gevolgtrekkingen moeten aanvaarden. Anders gezegd, het morele appel dat van den Berg hier etaleert is nauwelijks weerlegbaar en wie daaruit de consequentie trekt zal zichzelf moeten confronteren met de noodzaak van (morele) zelfbeheersing. Recensie door Enno Nuy

Ethiek als autonome wetenschap - Hendrik Vanmassenhove  

Bij dat alles mag men evenwel niet uit het oog verliezen dat morele feiten en principes de basis vormen van de moraliteit en dat moet vermeden worden dat repressief-autoritaire regels terug ingang vinden.

 Finaal zou men kunnen zeggen dat de eenheid hersteld wordt, voor zover die al afwezig was, door de diversiteit te erkennen en tegelijk het dwingend karakter van de mensenrechten te benadrukken.

Het geheime leven van vissen - Jonathan Balcombe

“ik denk dat onze vooroordelen ten aanzien van vissen vooral te verklaren zijn doordat we geen uitingen bij hen zien die we associëren met gevoelens. Door een gebrek aan stimuli die gewoonlijk onze sympathie opwekken, zijn we ongevoelig voor het lot van de vis. Bewustzijn – het vermogen om te voelen, pijn te lijden, vreugde te ervaren – is het fundament van de ethiek. Dat is wat je kwalificeert als lid van de morele gemeenschap”. Recensie door Enno Nuy

Het dierendebacle - Stijn Bruers

Onze relatie met de dieren is een moreel echec. Het dierenleed en het doden van dieren is op grote schaal geïndustrialiseerd maar het veroorzaakt geen enkele ethische scrupule bij het gros van de mensen. Filosoof Stijn Bruers typeert deze omgang met dieren als Het dierendebacle. Bruers is fysicus, moraalfilosoof en mens-, dier- en milieuactivist. Zijn centrale stelling is dat: ‘Onze vlees consumptie is een morele mislukking, een debacle van ons mededogen.’ Recensie door Floris van den Berg.

Politiek en moraal - Michael Sandel

Sandel keert zich vanuit zijn communitaristische visie tegen de liberale opvatting van de neutraliteit van de overheid. Zijn alternatief blijft echter vaag of kan leiden tot een inperking van de vrijheid van het individu. Toch mogen liberalen niet doof blijven voor de toenemende roep naar een meer ethische houding tegenover economie en politiek. En het bevorderen van goed burgerschap, dat Sandel in zijn boek bepleit, lijkt me juist een noodzaak om de vrijheid van de burger te vergroten. Recensie door Dirk Verhofstadt.

Morele illusies - Stijn Bruers

Welke rechten moeten liberalen aan dieren toekennen? Kunnen we het eten van dierlijke producten moreel verantwoorden? Dit boek bevat stof genoeg om het eigen denken uit de dagen en de eigen morele principes in vraag te stellen. En dit is belangrijk, zo stelt Bruers terecht, want de keuze voor een ethisch systeem blijft niet beperkt tot de privésfeer, maar het heeft ook implicaties op anderen. Voor wie zijn ethisch denken wil verfijnen, is dit boek een aanrader. Recensie door Johannes Derboven.

Morele helderheid - Susan Neiman

Neiman wil met haar boek ‘de morele concepten die links niet meer hardop uitspreekt’ proberen terug te winnen en aantonen dat rechts ons in een moreel moeras heeft doen belanden. Eigenlijk zou ze liever het woord progressief gebruiken in plaats van links, maar terecht wijst ze erop dat al te veel mensen ‘zich met deze benaming tooien maar de idee van de vooruitgang ondergraven’. Ze verdedigt voluit de kantiaanse visie waarmee ze zich positioneert tegen elke vorm van particularisme en nationalisme. Recensie door Dirk Verhofstadt.

De vrolijke wijsheid - Alexander Roose

Ik wil het boek aanbevelen om drie redenen. Vooreerst omwille van de volledigheid en accuraatheid in het beschrijven van Montaigne, vervolgens omwille van het tijdsbeeld van een belangrijke sectie van de 16de eeuw en tenslotte, maar dat is eerder de verdienste van Montaigne zelf, omwille van de levenswijsheid dat erin wordt ten toon gespreid. Aan die drie redenen kan nog toegevoegd worden dat het werk ondanks zijn wetenschappelijke degelijkheid voor iedereen vlot leesbaar blijft. Recensie door Hendrik Vanmassenhove.

Kerkelijke hypocrisie over euthanasie - Rudi Collijs

Dat het al een hele tijd rommelt in het land van de religieuze orde der Broeders van Liefde was al langer bekend. Kern van de onenigheid is de houding tegenover euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden. Het kwam uiteindelijk zover, dat een heuse scheiding tussen de Belgische afdeling en hoofdhuis ‘Rome’ bijna niet meer te vermijden leek. Spierballengerol  en blufpoker vanuit het Vaticaan versus de nederige, maar stijfkoppige bede om luisterbereidheid vanuit België.

Ik lieg, dus ik ben - Stine Jensen

Volgens onderzoek liegt iedereen gemiddeld tien keer per dag. Dat lijkt vreemd maar als je grondig nadenkt over wat je op een doordeweekse dag allemaal zegt en doet, hoe je praat tegenover je vrienden en vooral tegenover je geliefde, dan zal je snel merken dat liegen een ‘normaal’ onderdeel is geworden van onze manier van communiceren. Sterker nog, liegen is volgens Jensen noodzakelijk voor je identiteitsontwikkeling en zonder de kunst van het liegen is er geen fatsoenlijke samenleving mogelijk. Recensie door Dirk Verhofstadt.

Ethiek van de digitale media - Marcel Becker

Bepaalt de mens hoe hij omgaat met techniek of bepaalt de techniek het handelen van de mens? Dit is de vraag die Marcel Becker stelt. Het is de gekende tegenstelling tussen het instrumentalisme en het technologisch determinisme. Intuïtief zouden we opteren voor het eerste, maar de massale opkomst van de digitale media geven voeding aan de tweede visie. En dat kan problematisch zijn, want ‘technologie die de keuzes voor mensen maakt, leidt tot verzwakking van het morele besef,’ aldus Becker. Recensie door Dirk Verhofstadt.

The Circle - James Ponsoldt

Mae Holland (Emma Watson) wordt aangenomen door het machtigste IT-bedrijf ter wereld. Ze maakt snel carrière, aangemoedigd door de oprichter van de multinational, Eamon Bailey (Tom Hanks). Wanneer ze door Bailey wordt ingezet bij een revolutionair experiment, worden de grenzen van privacy en ethiek, en uiteindelijk die van haar persoonlijke vrijheid, doorbroken. Maar haar deelname aan het experiment tast gaandeweg ook het leven en de toekomst van haar vrienden en familie aan. Deze film is gebaseerd op het boek The Circle van Dave Eggers.

Verantwoordelijkheid en oordeel - Hannah Arendt

Is moreel gedrag vanzelfsprekend? Hannah Arendt verwerpt het en wijst terecht naar de morele ineenstorting in nazi-Duitsland waar zelfs het gebod ‘Gij zult niet doden’ finaal werd omgekeerd tot ‘Gij zult doden’. Bij morele overwegingen over zijn gedrag kan de mens alleen bij zichzelf te rade gaan. Moreel gedrag heeft niets te maken met gehoorzaamheid aan welke wet dan ook die wordt opgelegd. Misdaden blijven misdaden, ook al worden ze door een regering gewettigd, aldus Arendt. Recensie door Dirk Verhofstadt.