They Thought They Were Free: The Germans 1933-45 - Milton Sanford Mayer
De laatste tijd is dit boek in de Verenigde Staten meer dan eens in gesprekken ter sprake gekomen. Het is aangeprezen als een middel om inzicht te krijgen in het deel van de samenleving dat ogenschijnlijk blind is voor de chronische minachting voor de juridische, ethische en morele principes die door onze huidige president in de Verenigde Staten worden gehanteerd.
Tijdens het lezen van They Thought They Were Free ontdekte ik inderdaad overeenkomsten tussen de Duitsers van het nazisme en de Amerikanen van het trumpisme. Er bestonden toen, net als nu, verschillende psychologische gedragingen die beide -ismen gemeen hadden: de behoefte om geaccepteerd te worden door gelijken, de schijnbare teloorgang van de klassenstrijd ten gunste van een gemeenschappelijk doel, en de creatie van een heldenfiguur die ideeën van zelfperfectie belichaamt. Deze gedragingen speelden allemaal een rol in de verspreiding van het nazisme in Duitsland in de jaren 30 en ze zijn goed toepasbaar op het trumpisme van vandaag.
Dit boek brengt echter ook een belangrijk verschil aan het licht. Vrijwel alle landen van de jaren 30, inclusief Duitsland, leefden in een wereld waarin buitenlandse interactie, informatie en sociale relaties relatief statisch waren. De toegang tot hoger onderwijs in Duitsland was ernstig beperkt. Bovendien leefden Duitsers in een relatief gesloten samenleving die geïsoleerd was door taal en door een technologisch onvermogen om informatie breed te verspreiden en te ontvangen.
Amerikanen van vandaag, en mensen over de hele wereld, leven in omstandigheden die precies het tegenovergestelde zijn van die van Duitsland in de jaren 30. Ze hebben directe toegang tot wetenschap. Ze kunnen kwalificaties beoordelen, integriteit beoordelen en bronnen vergelijken. Amerikanen hebben geen ander excuus dan dingen te weten en verantwoordelijkheid te dragen voor de dingen die ze weten.
Tegenwoordig zijn de instrumenten om de door het nazisme veroorzaakte schade aan de samenleving te evalueren gemakkelijk verkrijgbaar. Terwijl in het verleden bijna alle Duitsers misschien als nuttige idioten voor het naziregime dienden, beoefenen de huidige Amerikaanse tijdgenoten van het trumpisme gretig opzettelijke onwetendheid, wat beschouwd kan worden als de ultieme perversie van de juridische, ethische en morele principes van de samenleving.
Bovenstaande vergelijkingen en contrasten zijn grotendeels opgenomen in het eerste deel van een driedelig boek. Naast de overgang van de Duitsers naar het nazisme, onderzoekt het tweede deel van het boek de geografische positie van Duitsland binnen het Europese continent en geeft het redenen voor Duitslands agressieve gedrag door de eeuwen heen. Hoewel niet zo uitgesproken als de parallellen die in het eerste deel van het boek worden gepresenteerd, kunnen er parallellen worden getrokken tussen een Duitsland uit de jaren 30, dat omringd werd door meerdere militante naties, en het Amerikaanse "hartland" dat omringd werd door de dichtbevolkte oost- en westkust (links). Als Duitsland als gevolg van deze druk tribaliseerde en militant werd, dan zouden conservatieven in het hartland wellicht vergelijkbare redenen vinden om soortgelijke paden te bewandelen.
Het derde deel van het boek is voornamelijk relevant vanuit een historisch perspectief. Het behandelt het naoorlogse Duitsland en de druk die de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog op de verliezers uitoefenden; vooral in omstandigheden waarin het communisme een constant gevaar vormde tijdens de Koude Oorlog. Aangezien de Koude Oorlog ten einde is, is de relevantie voor het huidige politieke klimaat beperkt.
Ten slotte is er een stroming die vergelijkingen tussen nazi-Duitsland en wat dan ook van deze tijd afkeurt. De gedachte is dat de nazi's zo'n afwijking in de geschiedenis waren dat elke vergelijking een schending is van de drogreden van reductio ad absurdum (Latijn voor "reductie tot absurditeit") of algemeen wordt omschreven als een "beroep op het extreme". Hoewel dit wellicht klopt wanneer algemeenheden zoals trumpisme tot nazisme leiden, zouden specifieke vergelijkingen wel degelijk geldig moeten zijn.
Het nazisme was een absoluut dictatoriaal en autoritair regeringssysteem. De hoeveelheid accurate vergelijkingen die er bestaan tussen nazisme en het trumpisme zou dus een indicatie moeten zijn van de relatieve afstand van de samenleving tot het absolute. Wij Amerikanen denken immers nog steeds dat we vrij zijn.
Recensie door Daniel Villines
Milton Sanford Mayer, They Thought They Were Free: The Germans 1933-45 (1955), University of Chicago Press, 2017
Deze tekst verscheen eerst op https://www.goodreads.com/ en publiceerden we met toestemming van de auteur.
