Liberalisme als hoop in donkere tijden – Lawrence Vanhove
Op 6 december 2025 werd de geactualiseerde versie van Dagboek 1933 van Dirk Verhofstadt voorgesteld in een bomvolle zaal van Liberas op het Kramersplein in Gent. Hierna volgt het woord vooraf van Liberales-voorzitter Lawrence Vanhove.
Dames en heren,
Namens denktank Liberales heet ik u van harte welkom bij de voorstelling van de herwerkte versie van Dagboek 1933, geschreven door ons kernlid Dirk Verhofstadt.
In 2022 stonden we hier ook, bij de lancering van de eerste editie. Toen zagen we al duidelijk de barsten in het idee dat vrijheden voorgoed verworven zijn. Ik keek vooruit op 2024 als kanteljaar. Herinnert u zich slogans als #sameneenmeerderheid, of de halfbakken analyse dat een regeringsdeelname van het Vlaams Belang hen wel zou ‘verkleinen’? Herinnert u zich uitspraken als ‘België zit vol’ of het zogenaamd ‘opkuisen’ van buurten? En hoe steeds meer partijen opschoven richting wat ik toen de ‘Elchardus-as’ noemde. Het zag er voor België niet goed uit.
Tegen die achtergrond was Dagboek 1933 een waarschuwing voor een darkest timeline: het ergste scenario dat zich in de jaren nadien zou kunnen ontvouwen. En ja, een deel van die donkere voorspellingen is uitgekomen. In deze nieuwe versie somt Dirk minutieus voorbeelden op van autoritarisme, zowel nationaal als internationaal. Kijk naar Trump, die zich vandaag ongeremd als ‘grote leider’ opstelt, wars van de liberaal-democratische grendels waar hij tijdens zijn eerste ambtstermijn nog op botste. Kijk naar Nederland, waar men de deur op een kier zette voor de PVV van Wilders – weet u nog hoe hij door de pers als ‘Milders’ werd voorgesteld? – en hem zo mee aan het stuur zette bij onze noorderburen.
Maar er is ook hoop. In datzelfde Nederland barstte de coalitie op migratie, en maakten de liberaal-democraten van D66 een electorale comeback die niemand zag aankomen. Er zijn ook veel mensen die de haat beu zijn.
Ook bij ons dreigde een gelijkaardig scenario, maar maakte onze huidige premier nét op tijd in de campagne de bocht en bleef de deur dicht – waarvoor hulde. Tragisch genoeg zien we echter hoe partijgenoten blijven oppoken rond migratie, terwijl de bedrijfswereld schreeuwt om niet-Europese arbeidsmigratie. Vlaams sluit men de poort om het electoraat te paaien. Federaal laat men mensen bewust creperen onder het mom van een zogenaamd ‘afschrikkingseffect’. Bij een Vlaams Belang light wint uiteindelijk alleen het origineel. Een partij waarin mensen die Poetin en het Assad-regime openlijk steunen, vrij blijven rondlopen.
Een federaal minister wil dan weer dat de Vlaamse politiek als een Romeinse keizer met de duim omhoog of omlaag beslist wat het middenveld mag doen. Dat noemt men dan het ‘primaat van de politiek’. Maar die redenering is niet onschuldig. Als de geschiedenis rijmt, dan rijmt dit met het Führerprinzip, dat in Dagboek 1933 helder wordt ontleed.
Internationaal zien we Trump zelfs als lichtend voorbeeld. Daar kunnen we intussen zonder schroom spreken van een Führerprinzip: de leider die zich boven de wet waant en stelt. Onze media focussen vaak op zijn impact op de wereldorde, maar ook in eigen land vallen er slachtoffers. Mensen uit de LGBTQI+-gemeenschap verliezen verworven gewaande rechten. Het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen erodeert.
Ook ter linkerzijde worden fouten gemaakt. Terechte aanklachten tegen oorlogsmisdaden van Israël worden soms vermengd met halve complottheorieën, met het beeld dat ‘joden aan de knoppen’ zouden zitten. Ook die collectieve culpabilisering is verwerpelijk en moet benoemd blijven worden.
De sprankels van hoop die er nog zijn, mogen ons niet op onze lauweren laten rusten. De tendens van deze tijd blijft illiberaal en antidemocratisch. Het zijn liberalen, samen met liberaal-democratische bondgenoten, die de strijd moeten blijven voeren tegen onrecht en tegen aanvallen op de trias politica. Zeker wanneer politici onder liberale vlag de vrijheid van vereniging willen inperken, moeten we daar helder en ondubbelzinnig over zijn.
Liberalen zíjn antifascisten. Antifascisme is een integraal onderdeel van ons gedachtegoed. Liberalisme is geen Mouvement Conservateur. Liberalen laten niemand tegen zijn of haar wil op straat slapen. Liberalen surfen niet mee op de waan van de dag, maar promoten, bouwen aan – en vechten voor – een open samenleving. Liberalen bieden hoop.
Lawrence Vanhove
De auteur is voorzitter van Liberales
Deze tekst is een neergeschreven weergave van het openingswoord van voorzitter Lawrence Vanhove bij de bijzonder lezenswaardige nieuwe versie van Dagboek 1933. Het biedt context vanuit liberaal perspectief bij de relevantie van het werk van Dirk Verhofstadt om dit boek te actualiseren. Aansluitend werd het gesprek geopend door Christophe Busch, directeur van het Hannah Arendt Instituut, die in het boek zelf aan bod komt en geldt als een toonaangevende expert in radicalisering en polarisering.
