Gutenberg en de sharia
De geest van Europa vat je het beste met de fiets. Daarom reed journalist David Van Turnhout deze zomer op twee wielen en spierkracht van Schengen in Luxemburg naar de Pools-Russische grens. Op weg naar het einde van de democratie ontmoette hij mensen met verschillende meningen, de ene al wat extremer dan de andere. Hij fietste ook over oude grenzen die doen beseffen dat onze vrijheid niet altijd vanzelfsprekend was.
Lees ook deel 1. Fietsen naar het einde van de democratie: van Schengen naar Kaliningrad
Lees ook deel 2. Jongeren uit Boetsja getuigen over de oorlog: “Het is een deel van ons leven”
Mijn ogen zijn gesloten maar een verblindende flits maakt me midden in de nacht wakker. De donder die erop volgt, voel ik ondanks mijn oordoppen daveren door mijn hele lijf. De adrenaline giert door mijn aders en mijn hart slaat in een schicht enkele slagen hoger. Had ik gisteren maar een camping bereikt, zeg ik tegen mezelf. Door te lang in Schengen te blijven met de jongeren uit Boetsja heb ik de avond voordien geen camping meer gevonden en mijn tent opgezet bij een verlaten bivakplaats aan de rand van het gigantische Paltserwoud in Duitsland. Ik sta er helemaal alleen. De avond voordien was het warm en er was geen wolkje aan de lucht. Dat midden in de nacht een onweer zou uitbreken, had zelfs een zwaluw niet kunnen voorspellen. Ik kan nergens heen en moet het maar uitzitten. Op het dak van mijn tent zie ik de schaduw van mijn handdoek in de oplichtende bliksem. Ik had hem de avond voordien te drogen gelegd, maar dat blijkt nu een slecht idee te zijn geweest. De moed zakt in mijn schoenen wanneer ik hem hem vijf minuten later als een natte, zware vod van mijn tent zie glijden. Slapen lukt niet meer en om de tijd te doden tel ik de tijd tussen de bliksem en de donder. Drie tellen, zes tellen, negen tellen … Euforie, het trekt weg! Tot een bliksemschicht mij opnieuw verblindt en ik niet eens de kans krijg om te tellen. Een halve nacht lang vrees ik dat mijn tent met aluminium stokken als een geleider gaat werken en ik levend geroosterd zal worden, maar rond vijf uur ‘s morgens lijkt het noodweer eindelijk te stoppen. Ik slaap nog een tweetal uur en maak me later pas zorgen over het drogen van mijn spullen.
Gelukkig is alleen mijn handdoek nat. Mijn bikepackingzakken lagen droog bij me in de tent Die heeft zonder enige moeite de wind en de zondvloed overleefd. Ik kraam op, bind de uitgewrongen handdoek als een cape rond mijn nek en rijd als een geïmproviseerde superman een supermarkt tegemoet. Vandaag plan ik een reportage in Mainz over pers en vrije meningsuiting. Mainz is immers de geboorte- en werkplaats van Johannes Gutenberg, de uitvinder van de drukpers met losse letters. Dat laatste is een belangrijke nuance, want drukplaten met uitgesneden vaste letters bestonden al. Gutenberg revolutioneerde het concept door met losse letters op één plaat eindeloos veel lettercombinaties mogelijk te maken. Door de drukkers- en mediatraditie zijn in Mainz verschillende Duitse krantenredacties gevestigd, net als de hoofdzetel van de nationale zender ZDF.
“Ik heb het gevoel dat de demonstranten nobele liberale principes gebruiken om een groep te stigmatiseren en aan te vallen.”
Terwijl ik me opstel bij het standbeeld van Gutenberg om in een zelfgemaakt filmpje wat uitleg te geven, zie ik in mijn ooghoek een Duitse vlag wapperen. Op verschillende plekken van het plein verschijnt oproerpolitie en rond de vlag bouwen mensen met uniforme t-shirts een kraam op. Op hun tent staat een logo, ‘BPE Pax Europa’. Volgens Wikipedia staat BPE voor Burgerbewgüng Pax Europa en voert de organisatie een hevige strijd voor wat het zelf de politieke islam noemt. De partij is gesticht door Udo Ulfkotte, een voormalig journalist die onder meer in zijn boek Gekaufte Journalisten (Gekochte journalisten) fel tekeer gaat tegen de gevestigde media en hen ervan beschuldigt samen te werken met buitenlandse inlichtingendiensten waaronder de CIA. Deze zouden het nieuws systematisch beïnvloeden via omgekochte journalisten en redacties. Critici verwijten hem daarvan geen geloofwaardige bewijzen te kunnen voorleggen om zijn beweringen te staven. Ulfkotte overleed in 2017 aan een hartaanval, al een tijdje nadat hij Pax Europa had verlaten, maar de organisatie bleef bestaan en groeide uit tot een rabiate anti-islambeweging. Op zich lijkt hun overtuiging binnen een democratisch denkbeeld te passen. Scheiding van Kerk en staat, geen religieuze wetten en het respecteren van vrouwen- en mensenrechten … Allemaal waarden die je als democraat alleen maar kan toejuichen. Toch heb ik het gevoel dat de demonstranten deze nobele principes vooral gebruiken om een groep te stigmatiseren en aan te vallen.
Aan de overkant van de straat ontstaat een kleine tegenbetoging.
Door hun versterker schallen de giftigste en meest radicale verzen uit de Koran, afgewisseld door heroïsche liederen die weerklinken onder de Duitse en Israëlische vlag. Af en toe gaat een militant in discussie met een islamitische voorbijganger. Die laatste krijgt wel een microfoon, maar wanneer hij spreekt, verlagen de organisatoren het volume. Een oude blanke man sloft naar een van de organisatoren en slaat hem met zijn wandelstok. De organisator is in paniek. “Polizei, Polizei!”, schreeuwt hij als een in het nauw gedreven biggetje. De politie is binnen enkele seconden ter plaatse en houdt de ouderling staande. Hij moet zijn identiteitskaart tonen en er wordt een pv opgemaakt. Jammer genoeg wordt hij door de politie afgeschermd en kan ik hem niet spreken. Misschien doet de haat jegens moslims op dit plein hem denken aan zijn jeugd, toen de haat en vrije meningsuiting in Duitsland tegen joden gericht was.
Hij is niet de enige die zijn ongenoegen uit over de actie. Af en toe steekt een voorbijganger zijn middenvinger op, of roept iemand woorden die iets met uitwerpselen te maken hebben. Aan de overkant ontstaat zelfs een kleine tegenbetoging. “Dit is geen eerlijke betoging in het kader van vrije meningsuiting”, zegt een tegenbetoogster. “Ze doen alsof ze tolerant zijn en in discussie gaan met voorbijgangers en tegenstanders, maar in werkelijkheid zetten ze de microfoon lager wanneer iemand met een andere mening aan het woord komt. Bovendien halen ze extreme verzen uit de Koran en gebruiken deze als voorbeeld om de hele islam zwart te maken. Maar dat kan je evengoed met de Bijbel of een Thora doen.” Ik confronteer één van de anti-islambetogers met de argumenten. “Het christendom, noch het jodendom proberen via onze staat hun religie op te dringen”, argumenteert hij. “De islam doet dat wel. Die is er alleen maar op uit om ons te onderdrukken en ons met geweld de sharia op te dringen. Kijk maar naar de vele aanslagen die in naam van Allah worden gepleegd.” Ik vraag zijn mening over de vele aanslagen die door extreemrechts worden gepleegd. “We veroordelen uiteraard elke vorm van geweld”, besluit hij.
Wat Gutenberg ervan denkt zullen we nooit weten. Wel zeker is dat zijn drukpers niet meer nodig is om meningen te verspreiden. Pax Europa streamde de actie live via verschillende online kanalen, en daar komt geen kritische journalist of krant meer aan te pas.
Morgen in deel 4: Wie wilde ontsnappen werd doodgeschoten: oude grenspost met de DDR herdenkt onderdrukking
