Trumps Verenigde Staten van Amerika – Richard Haass
De nieuwe National Security Strategy van de regering Trump schetst een wereld waarin de Verenigde Staten niet langer de spil vormen van allianties en internationale instellingen, die opkomt voor democratie en mensenrechten, of het mondiale machtsevenwicht probeert te handhaven. Rusland en China zullen in deze nieuwe wereld volop kansen zien.
De National Security Strategies, die van tijd tot tijd door elke Amerikaanse regering worden gepubliceerd, zeggen vaak weinig en worden snel vergeten. De meest recente, die eind vorige week door de regering Trump werd uitgebracht, is echter een uitzondering. Het is verplichte lectuur, want het geeft een vooruitblik op de grootste heroriëntatie van het Amerikaanse buitenlandbeleid sinds het begin van de Koude Oorlog 80 jaar geleden.
Wat opvalt, is de prioriteit die wordt gegeven aan economische en commerciële belangen. Het document spreekt over het verminderen van de Amerikaanse handelsonevenwichten, het stimuleren van de handel, het beveiligen van toeleveringsketens en het herindustrialiseren van het land. Bondgenoten worden alleen als bondgenoten beschouwd zolang ze een veel groter deel van de defensielast dragen. Geo-economie heeft de geopolitiek overtroffen. Investeringen zijn belangrijk; hulp is er niet meer. Fossiele brandstoffen en kernenergie zijn belangrijk, terwijl windenergie, zonne-energie en andere hernieuwbare energiebronnen uit de running zijn net als de zorgen over klimaatverandering.
De grootste verandering is dat het westelijk halfrond, dat lange tijd grotendeels genegeerd werd, nu centraal staat in het Amerikaanse nationale veiligheidsbeleid. Het staat bovenaan de lijst van wat de Verenigde Staten in en van de wereld willen; het wordt uitgebreid besproken vóór alle andere regio's.
Deze nieuwe prioriteit kan het best worden begrepen als voortkomend uit een toegenomen bezorgdheid over de binnenlandse veiligheid, een uitbreiding van de binnenlandse inspanningen om drugshandel te bestrijden en illegale immigratie tegen te gaan. De Amerikaanse militaire aanwezigheid zal dienovereenkomstig veranderen. Kortom, het "Trump-beleid" neemt nu een plaats in naast de Monroe-doctrine en het [Theodore] Roosevelt-beleid, hoewel dat beleid evenzeer lijkt te zijn gebaseerd op het economisch en strategisch betrekken van de VS bij de rest van Amerika als op het buitenhouden van anderen.
De Indo-Pacifische regio is de tweede keus wat betreft aandacht. Het is niet verrassend dat er veel aandacht is voor de economische aspecten van het beleid, met name voor het "herstellen van het evenwicht in de economische relatie van Amerika met China, waarbij wederkerigheid en eerlijkheid prioriteit krijgen om de Amerikaanse economische onafhankelijkheid te herstellen". Het document stelt echter wel dat het voorkomen van een conflict over Taiwan een prioriteit is. Noord-Korea wordt daarentegen niet genoemd. Hoe de regering van plan is haar economische en strategische doelen in dit deel van de wereld in evenwicht te brengen, is onbekend, waardoor Trumps geplande bezoek aan China volgend voorjaar cruciaal is.
Daarentegen wil de regering de rol van Amerika in het Midden-Oosten verkleinen, een regio die de afgelopen 35 jaar grotendeels het Amerikaanse buitenlandbeleid heeft gedomineerd. Of dit haalbaar zal zijn, valt nog te bezien: de strategie overdrijft wellicht wat er is bereikt op het gebied van vredesbevordering en de verzwakking van Iran. Afrika, ondanks de verwachte bevolkingsgroei, wordt grotendeels over het hoofd gezien.
““De Europese Unie wordt afgeschilderd als een ondermijner van vrijheid en soevereiniteit.””
Europa krijgt de hardste kritiek te verduren. Na de al te duidelijke economische problemen van het continent te hebben beschreven, stelt het document dat "deze economische achteruitgang wordt overschaduwd door het reële en veel grimmiger vooruitzicht van de vernietiging van de beschaving." De Europese Unie wordt afgeschilderd als een ondermijner van vrijheid en soevereiniteit. De strategie vervolgt: "Mochten de huidige trends zich voortzetten, dan zal het continent binnen 20 jaar of minder onherkenbaar zijn. Het is dan ook verre van vanzelfsprekend of bepaalde Europese landen economieën en legers zullen hebben die sterk genoeg zijn om betrouwbare bondgenoten te blijven."
Opmerkelijk genoeg eindigt het document de bespreking van Europa op een enigszins positievere noot. “Ons doel moet zijn Europa te helpen zijn huidige koers te corrigeren. We hebben een sterk Europa nodig om succesvol te kunnen concurreren en om samen met ons te voorkomen dat een tegenstander Europa domineert.” Maar de algehele behandeling van Europa is negatief, neerbuigend en onheilspellend.
Rusland komt er makkelijk vanaf. Het wordt niet als een tegenstander behandeld. De oproep tot vrede in Oekraïne is onvoorwaardelijk. En de Russische president Vladimir Poetin zal troost putten uit het uitgesproken doel om “strategische stabiliteit met Rusland” te herstellen en uit wat er over de NAVO wordt gezegd, namelijk dat de tijd is gekomen om een einde te maken aan “de perceptie, en de realiteit te voorkomen, van de NAVO als een voortdurend uitbreidende alliantie.”
Men zou het strategiedocument kunnen interpreteren als een impliciete omarming van invloedssferen. De VS zullen de leiding hebben in het westelijk halfrond, Rusland en de EU zullen het in Europa moeten regelen, en China zal een grote stem hebben in de toekomst van Azië, zolang het maar niet te ver gaat. Het document laat er geen gras over groeien: "De buitensporige invloed van grotere, rijkere en sterkere naties is een tijdloze waarheid in de internationale betrekkingen."
De strategie is niet isolationistisch, maar vertegenwoordigt wel een meer beperkte, enge kijk op de Amerikaanse belangen en betrokkenheid. "De tijd dat de Verenigde Staten de hele wereldorde als Atlas overeind hielden, is voorbij." Het document bevat ook een flinke dosis unilateralisme en een sterke vooringenomenheid tegen internationale instellingen, die vaak worden afgeschilderd als inherent anti-Amerikaans en een bedreiging voor de nationale soevereiniteit.
Het nieuwe buitenlandbeleid is niet zozeer immoreel als wel amoreel. Los van Europa bestaat er een vooroordeel tegen inmenging in de interne aangelegenheden van anderen. "We streven naar goede relaties en vreedzame handelsbetrekkingen met de landen van de wereld, zonder hen democratische of andere maatschappelijke veranderingen op te leggen die sterk afwijken van hun tradities en geschiedenis." Dit hyperrealisme wordt benadrukt in het gedeelte waarin wordt gepleit voor samenwerking met regeringen in het Midden-Oosten. "Daarvoor is het nodig dat Amerika stopt met zijn mislukte experiment om deze landen – met name de Golfmonarchieën – onder druk te zetten hun tradities en historische regeringsvormen op te geven."
““De enige zekerheid is dat een historisch tijdperk ten einde loopt en een nieuw tijdperk aanbreekt.””
Wat betekent dit alles? Het tijdperk waarin de VS-allianties en internationale instellingen versterkten, opkwamen voor democratie en mensenrechten, en bereid waren offers te brengen voor de rechtsstaat en het machtsevenwicht in de wereld, is voorbij. In plaats daarvan is er een wereld ontstaan waarin de acties van de VS meer worden bepaald door wat direct ten goede komt aan de Amerikaanse economie, individuele Amerikaanse bedrijven en de veiligheid van het thuisland.
Een toekomstige president zou elementen van deze benadering van de wereld – vooral de focus op de Amerika's – kunnen veranderen, maar in de tussentijd is een rommeligere, minder vrije en minder welvarende wereld het waarschijnlijke resultaat, niet in de laatste plaats omdat deze regering nog meer dan drie jaar te gaan heeft. Rusland en China zullen hier kansen zien, terwijl traditionele vrienden en bondgenoten in Europa en Azië grotere risico's zullen lopen en voor moeilijke keuzes zullen komen te staan. De enige zekerheid is dat een historisch tijdperk ten einde loopt en een nieuw tijdperk aanbreekt.
Richard Haass
De auteur is President Emeritus of the Council on Foreign Relations, senior counselor at Centerview Partners, and Distinguished University Scholar at New York University. He is de auteur van The Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens (Penguin Press, 2023).
Deze tekst verscheen eerst in Project Syndicate https://www.project-syndicate.org/ en publiceren we met toestemming van de auteur.
