All in Opinie
Op de website van Liberales legt Paul de Grauwe, professor aan de London School of Economics, uit waarom in zijn ogen AI spoedig uiteen zal spatten. Ik zou willen hopen dat hij gelijk krijgt maar ik vrees dat dat niet het geval zal zijn. Het hele betoog van de Grauwe is gebouwd op de essentie van AI, waarin enorm veel data en rekenkracht worden ingezet om te gokken welk woord op het voorgaande zal volgen.
Er schuilt een gevaar in de huidige AI-zeepbel. Die trekt massaal veel geld aan dat terechtkomt bij superambitieuze techbonzen. Nogal wat van die bonzen worden door geld en macht gedreven. AI is voor hen een instrument om zo veel mogelijk mensen te vervangen door AI-applicaties. Zo vergaren ze onmetelijke fortuinen die hen ook de middelen geven om de politiek naar hun hand te zetten. De AI-zeepbel zal uiteenspatten. Gelukkig maar. Laten we hopen dat het snel gebeurt.
De huidige EU-leiders lijden onder een gebrek aan langetermijnvisie, leiderschap, eenheid en institutionele capaciteit. Voorlopig lijkt een onwaarschijnlijke alliantie van Trump-sympathisanten en nostalgische atlantici de Europese Raad en de Commissie te domineren. De tot nu toe overheersende lijn bestaat erin Trump te vleien en te paaien, in de hoop de schade te beperken, terwijl we daarmee juist onze politieke, strategische en zelfs economische afhankelijkheid van Washington vergroten.
Het liberalisme heeft de laatste jaren veel gedaanten aangenomen. Te vaak verengd tot een economische doctrine, tot fiscaal beleid of tot strategisch kiezersmanagement, raakt de kern van het liberale gedachtegoed daarbij ondergesneeuwd. Het is tijd om opnieuw helder te stellen waar het in wezen om draait: zelfbeschikking. Niet als slogan, maar als fundamenteel mensenrecht.
Om opnieuw kiezers aan te spreken, zal de toekomstige liberale partij eerst zelf opnieuw moeten leren wat het liberalisme überhaupt inhoudt. Daarna volgt een heldere en coherente uitdraging van de liberale filosofie en het innemen van duidelijk liberale posities. Enkel zo kan de partij haar authenticiteit in het politieke bedrijf herwinnen.
Het tariefbeleid van Trump is gebaseerd op een leugenachtig verhaal. De VS worden door haast alle landen in de wereld uitgebuit, geroofd en genaaid (zegt Trump). Door allerlei handelsbelemmeringen hebben die landen de Amerikaanse industrie onderuitgehaald en het land opgezadeld met torenhoge handelsbalanstekorten. Zo een verhaal doet het goed bij de aanhang. Externe vijanden verantwoordelijk stellen voor het eigen falen: het is een eeuwenoude truc.
De overheid moet dringend de macht van de grote bedrijven breken. In de VS is het waarschijnlijk al te laat. In Europa nog niet en moet de concurrentiewetgeving aangescherpt worden. Die moet het mogelijk maken de bijna-monopolies in kleinere eenheden te kappen. En de financiële sector moet aan banden gelegd worden. Die is veel te groot geworden en bedreigt de toekomst van een vrij economisch systeem.
Het Hooggerechtshof heeft vrijdag 27 juni 2025 een zware klap toegebracht aan de scheiding der machten door te bepalen dat federale rechtbanken geen landelijke bevelen kunnen uitvaardigen om ongrondwettelijke handelingen van de president en de federale overheid te stoppen. In een tijd waarin president Trump ongekende bevoegdheden opeist, maakte het hof het veel moeilijker om zijn ongrondwettelijke handelingen te beteugelen.
De Romeinse Republiek, ooit een baken van gedeelde macht en burgerlijke participatie, stortte in met de opkomst van één man: Julius Caesar. In amper enkele jaren tijd schakelde hij de volksvergadering, de senaat en de magistraten uit, om zich uiteindelijk tot dictator voor het leven te laten kronen. Vijf eeuwen republikeinse traditie, gebaseerd op machtenscheiding en collectieve besluitvorming, gingen in een oogwenk verloren.
Wanneer kleine organisaties het opnemen tegen machtige staten, en gelijk krijgen van het hoogste Europese gerechtshof, herinnert dat ons aan de essentie van het liberalisme: zelfbeschikking, rechtvaardigheid en de plicht om op te komen voor wie onderdrukt wordt. Het recente succes van Forbidden Colours, een kleinschalige NGO die erin slaagde zestien EU-lidstaten te mobiliseren tegen de Hongaarse anti-LGBTIQ+ wetgeving, is daar een treffend voorbeeld van.
De partij die rechtvaardigheid en fairness hoog in het vaandel draagt, ziet helemaal geen probleem in wat waarschijnlijk een wereldrecord is van regressieve belastingheffing. De partij heeft wel wat last met een aantal bijkomstigheden in de voorgestelde meerwaardebelasting, maar niet met het meest opvallende, namelijk dat die belasting de sterkste schouders op een ongelofelijke manier ontlast. De partij blijft in de regering.
De echte liberale strijd is niet enkel politiek of economisch. Ze is ook cultureel, ethisch en esthetisch. Het gaat over het recht om jezelf te zijn, niet alleen achter de voordeur, maar ook op straat, op het scherm, en op het podium van de samenleving. Wie vandaag knikt bij het verbod op transparante stoffen, knikt morgen misschien bij het verbod op vrije meningsuiting, omdat die “ongepast” zou zijn.
Wij hebben geen behoefte aan een karikatuur van liberalisme die zich vermomt als daadkracht, maar in werkelijkheid morele helderheid verruilt voor effectbejag. Geen behoefte ook aan een stijl die polarisatie verkiest boven argumentatie, en controverse boven verantwoordelijkheid. Wat zich vandaag als hard liberalisme voordoet, is in wezen een uitholling ervan: luid, snel, oppervlakkig, maar zonder hart, zonder anker, zonder richting.
Het liberale verhaal is niet dood. Het is zoekende. En dat is een kans. Een kans om te stoppen met communicatiestijl nummer zoveel, maar te starten met een inhoudelijk project geworteld in overtuiging, niet in de drang om te besturen. Het liberalisme moet opnieuw durven consequent te zijn. Geen dogma’s, maar als kader. Niet als lifestyle, maar als visie. Geen middenweg om het zichzelf gemakkelijk te maken, maar consequent met ruggengraat.
Het standaardargument van de adepten van vrijhandel is dat importtarieven het land schaden dat ze toepast. Er is geen reden waarom andere landen hun importtarieven als vergelding zouden moeten verhogen, want het enige wat hiermee wordt bereikt, is dat deze landen zichzelf schade berokkenen. Laat de VS zichzelf beschadigen. Andere landen hoeven die dwaasheid niet te kopiëren.
Trump overschrijdt de grenzen van de uitvoerende macht om de enige bescherming tegen zijn autoritarisme – advocaten, rechters en rechtbanken – te verzwakken en in diskrediet te brengen. Alle politieke partijen moeten zich luid en duidelijk uitspreken: deze aanvallen zijn fout en moeten stoppen. Onze constitutionele democratie is afhankelijk van een onafhankelijke rechterlijke macht die de wet handhaaft tegen iedereen die deze overtreedt.
De echte dreiging komt van conservatisme dat onze samenleving versplintert door sommige identiteiten uit te vergroten en andere genadeloos af te wijzen. Maar ook aan progressieve zijde is er werk aan de winkel. Binnen het ‘woke-verzet’ zie je een groeiende neiging om te vervallen in absolute waarheden. Wat we zien, is dat morele overtuiging het debat dichtknijpt. De ooit zo geliefde, verademende nuance wordt nu ingeruild voor morele verontwaardiging.
“Het lijkt wel of historicistische denkbeelden gemakkelijk veld winnen in tijden van grote sociale veranderingen,” schreef Karl Popper. Dat is één van de grote waarheden. Mensen die geconfronteerd worden met onrust en onzekerheid zijn bereid om zich over te geven aan profeten die simplistische voorstellen hebben en die zich keren tegen eenvoudig te onderscheiden vijanden.
De beperking van de werkloosheid in de tijd is een goede zaak. Jammer echter van de vele gemiste kansen om van de werkloosheid een instrument te maken om werklozen naar werk te leiden. De beperking tot twee jaar lijkt ons ook nogal bot voor mensen die vijfentwintig, dertig jaar of langer gewerkt hebben. Terwijl de twee jaar bijzonder royaal lijken voor wie drie maand gewerkt heeft. Wij verkiezen een meritocratisch model.
Van alle illegale presidentiële decreten en andere acties van president Trump is er geen schadelijker voor onze Grondwet en de republiek dan zijn bewering dat hij de macht heeft om mensen in een zwaarbewaakte gevangenis in El Salvador op te sluiten zonder dat een rechtbank in de Verenigde Staten bevoegd is om verhaal te halen. Zijn er voldoende vangrails om ons te beschermen wanneer een regering zich niet aan de wet houdt?
