All in Opinie
De Vlaamse regering heeft drastisch gesnoeid in de subsidies voor kerninstellingen van het Nederlandstalige culturele en intellectuele leven. Met die kortzichtigheid ondergraaft Vlaanderen niet alleen zijn taal-, cultuur- en wetenschapsbeleid, maar ook een deel van de intellectuele infrastructuur waarop dat beleid generaties lang steunde. Zo breekt de Vlaamse regering nog wat meer met zijn emancipatorische tradities: taal en cultuur lijken geen hefboom meer.
In vorige columns benadrukte ik reeds uitvoerig dat de topinkomens in België (de top 5 procent en vooral de top 1 procent) een veel lichtere belastingdruk torsen dan de modale Belg. Om het begrotingsprobleem op te lossen zal het niet volstaan om te bezuinigen op de uitgaven. Ja, er zal bezuinigd moeten worden, maar tegelijk zullen een aantal geprivilegieerde groepen (die vooral behoren tot de hoogste inkomensklassen) meer belastingen moeten betalen.
Extreemrechts verklaarde dat de stemming in het Europees Parlement op donderdag 13 november 2025, een historische dag was voor de Europese bedrijven en voor de democratie. Met de val van het cordon sanitaire is een meerderheid aan de rechterzijde van het politieke spectrum erin geslaagd de Green Deal-wetgeving in sterke mate te verzwakken. Schandelijk is dat een aantal liberale Europese parlementsleden het cordon sanitaire in de EU mee doorbraken.
Voor Nobelprijswinnaar Economie Amartya Sen was Adam Smiths idee van eigenbelang nooit pure hebzucht, maar een sentiment verweven met de structuur van het sociale leven – een sentiment gedisciplineerd door voorzichtigheid, rechtvaardigheid en welwillendheid. De tegenstrijdigheid, suggereert Sen, ligt niet bij Smith, maar in onze eigen verarmde interpretatie van hem. Wij zijn het die hebzucht tot een deugd hebben verheven.
We hebben het geluk te leven in een liberaal democratische rechtstaat. Die kwam niet tot stand door gehoorzaamheid aan een welwillend despoot, maar door protest, burgerzin en het afdwingen van grondrechten die we nu voor (te) vanzelfsprekend nemen. Ze biedt ons de kans om onze stem te laten horen en op te komen voor onze waarden en doelen, zolang de vrijheid van anderen niet geschonden worden. Telkens we onze grondrechten uit het oog verliezen of als smeermiddel voor bestuurlijke efficiëntie gebruiken, dreigen we haar uit te hollen.
Hoe kan men het illegale gedrag van Trump stoppen? Of wat als Trump rechters ongehoorzaam is? Voor velen is dit een constitutionele crisis, waarbij ze zich zorgen maken dat rechters, als laatste bolwerk van de democratie, geen instrumenten meer hebben om de presidentiële macht te in te perken. Maar nog erger: terwijl lagere federale rechtbanken bereid lijken zich tegen de president te verzetten, lijkt het Hooggerechtshof, met drie van zijn benoemingen, niet bereid zich te verzetten.
Onderwijs wordt aan beide zijden van het ideologische spectrum, een instrument van macht in plaats van een ruimte van vorming. De universiteit, ooit bastion van nuance, verwordt tot slagveld van identiteit. En de digitale wereld doet de rest: algoritmes bevestigen wat we al denken en leveren ons over aan echokamers waarin twijfel als zwakte geldt. De vrijheid van denken verdwijnt niet met één wet of één machtsgreep. Ze verdampt langzaam.
Alles begint met een correcte interpretatie van ons politiek landschap. Partijen plaatsen op een links-rechts-as voelt kunstmatig. Vandaag speelt politiek zich veel meer af langs de progressief–conservatieve as, een perspectief dat eerlijker, actueler en relevanter is voor kiezers. Het laat partijen toe hun economische agenda opnieuw vorm te geven en tegelijk duidelijk te maken dat deze doelen naadloos kunnen samengaan met sociaal progressieve waarden.
Er liggen nu voorstellen ter tafel die aan het grootste deel van de bevolking vraagt om voor de privileges van de happy few te betalen in de vorm van btw-verhogingen, indexsprongen en pensioeninleveringen. Die maatregelen, als ze doorgang vinden, zullen het vertrouwen van de bevolking in de eerlijkheid van de begrotingsoperatie volledig ondermijnen. Zo zal ook het vertrouwen in de politiek verder geërodeerd worden.
Wat in Brugge op het spel staat zijn onze grondrechten: de vrijheid van meningsuiting, vreedzaam protest en wat juristen expressieve vrijheid noemen — symbolische expressie in de publieke ruimte. Of men het nu eens is met de boodschap of de aanpak van de vreedzame actievoerders of niet, doet er niet toe. De vraag is of we aanvaarden dat een burgemeester burgers mag intimideren omdat hun boodschap en hun aanpak niet in zijn citymarketing- en imagostrategie passen.
Van een overheid mag je verwachten dat ze de wetten en uitspraken van rechters respecteert. Gebeurt dat niet dan zit er iets grondig mis met de geloofwaardigheid van het rechtssysteem en de democratie. Een rechtsstaat moet ook de mensenrechten beschermen, dat je bijvoorbeeld een eerlijk proces krijgt, dat je vrijheid van meningsuiting, persvrijheid of het recht op betogen hebt, of dat je geen slachtoffer wordt van willekeurig overheidsoptreden.
Het samengaan van VVD en D66 zou, in het licht van de verkiezingsuitslag dat Nederland weg wil van polarisering en negativiteit, wel eens als uitkomst kunnen hebben dat je de best of both worlds krijgt. Nederland kan zo opnieuw een ethisch vooruitstrevend baken worden. Een land met een gelijke basis qua startkansen voor iedereen, met een overheid die zich niet inmengt met hoe de burger zijn of haar definitie van het goede leven op gaat leggen.
De Ultima was ooit de Staatsprijs voor Literatuur, een prestigieuze onderscheiding voor Vlaamse auteurs. Een waardering van hun werk én hun maatschappelijke betekenis. Met het afschaffen ervan sneuvelt niet alleen een prijs, maar een symbool. Geen enkel ander land zou het in zijn hoofd halen zijn Staatsprijs voor de letteren te schrappen. Vlaanderen wel. En dat voor een besparingskruimel die, rekenkundig gezien, lachwekkend is.
Vorige zaterdag gooiden de hoogste rechtscolleges in ons land – het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie, de Raad van State en het Rekenhof – hun deuren open voor het brede publiek onder de titel ‘Ronde van de Rechtsstaat’ in het kader van de Europese dag voor Justitie. Duizenden bezoekers, oud en jong, kregen toen rondleidingen door de gebouwen en informatie over de taak en de werking van deze instellingen. Maar bizar genoeg geen aandacht hiervoor in de TV-journaals.
De afschaffing van de opkomstplicht bij de lokale verkiezingen in Vlaanderen leidde tot een stevige daling in de opkomst. Uit onderzoek blijkt dat lokale besturen nauwelijks meer acties ondernamen om burgers te mobiliseren in vergelijking met de vorige verkiezingen. De acties die ze ondernamen, hadden bovendien weinig effect op de opkomst. Dit is belangrijk gezien het er niet naar uitziet dat de opkomstplicht opnieuw zal ingevoerd worden. We moeten het de volgende keer beter doen.
Democratie rust niet alleen op instellingen, maar op de maturiteit van haar burgers. De stem van het volk is pas vrij als ze ook geïnformeerd en gewetensvol is. Een samenleving die haar burgers niet leert nadenken, kweekt geen democratie maar volgzaamheid in een nieuwe vorm. De echte toets van vrijheid is niet dat we mogen stemmen, maar hoe bewust we stemmen en of we bereid zijn de morele consequenties van onze keuze te dragen.
Cruciaal is het dan dat een beleid wordt gevoerd dat de economische groei stimuleert. Dat kan door de publieke investeringen drastisch te verhogen. Mijn voorstel is de belastingen op de topinkomens (5% hoogste inkomens) te verhogen. Die inkomensklasse staat aanmerkelijk minder van zijn inkomen af aan de staat. De top 1%, bijvoorbeeld, betaalt minder dan 25 procent belastingen op haar superhoge inkomens; dat is de helft van wat de modale Belg betaalt. Een unieke kans om economische efficiëntie te combineren met meer eerlijkheid.
Wie geweld inzet, stelt zichzelf buiten die democratische orde en roept al snel het verwijt van ondemocratisch en ondermijnend gedrag op. Bepaalde vormen van geweld wekken immers de indruk dat er geen democratisch gesprek meer mogelijk of nodig is en dat de activisten het onweerlegbaar bij het juiste eind hebben. Dat is strijdig met pluralisme en dus fundamenteel ondemocratisch.
Guy D’haeseleer snoert het vrije woord in Ninove, op een onwettige, ondemocratische en autoritaire wijze de mond. Daar is geen enkele rechtvaardiging voor. Ook niet dat het ABVV zich volgens de burgemeester zou schuldig maken aan discriminatie door Vlaams Belang-leden te weigeren. Dat doet het niet. Tien jaar geleden al oordeelde het Hof van Cassatie dat een vakbond leden kan weigeren als zij regelrecht ingaan tegen de doelstellingen van die vakbond.
De Nobelprijs voor de Vrede 2025 gaat naar de Venezolaanse oppositieleidster Maria Corina Machado die zich al jaren inzet voor meer democratie in haar vaderland. Dit betekent een klinkende oorveeg voor dictator Maduro, die de verkiezingen in zijn land vervalste. Maar ook een klinkende oorveeg voor Trump die bezig is met het verzwakken van de democratie en de rechtsstaat in de VS.
